فکر کنم برای همه‌ی افرادی که هنوز در توان شگفت‌انگیز وزارت راه در ساخت جاده‌‌هایی استاندارد و پایدار و با کمترین فشار و تخریب بر محیط زیست، شک دارند، یک گردش فشرده‌ی دو روزه به استان کهکیلویه و بویراحمد کافی باشد تا دریابند که چگونه در حیف و میل بیت‌المال و تخریب شتابناک و حیرت‌انگیز طبیعت به بهانه‌ی احداث جاده، گوی سبقت را از هر کشوری که تصور کنیم، ربوده‌ایم!
     حقیقت آن است که عمر برخی از جاده‌هایی که در بهار امسال، دچار تخریب‌های متعدد و تشدید لغزش و ریزش‌های دامنه‌ای و حتا تسریع حرکت‌های توده‌ای (سولیفولکسیون) شده‌اند، به یک سال نمی‌رسد و به گفته‌ی مردم محلی، در طول سال بارها و بارها مورد مرمت قرار می‌گیرند، امّا به مجرد ریزش نخستین بارندگی، دوباره جاده بسته و خاک شسته می‌شود.
     البته وضعیت پیش‌آمده کاملاً طبیعی است! وقتی برای ساخت پروژه‌ای چون آزادراه قزوین – رشت، مطالعات ژئوتکنیکی، تازه پس از آغاز عملیات اجرایی انجام شده است! معلوم است که مطالعات و ارزیابی زیست‌محیطی جاده‌های کوهستانی استان کهکیلویه و بویراحمد از چه کیفیتی برخوردار بوده است!
     مطابق گزارش روزنامه‌ی اطلاعات، تنها در یک مورد «به سبب افزایش سرعت لغزش تا حد ۵۶ سانتی‌متر در روز، عملیات راه‌سازی آزادراه قزوین – رشت، متوقف و محل تخلیه شد. خطوط انتقال برق فشار قوی قطع شد و در نهایت در همان روز، حدود ۸/۱ میلیون مترمکعب خاک به سمت آزادراه ریزش و بخشی از مسیر سفیدرود را اشغال کرد.»
     دوست عزیزم، عباس محمّدی زمانی گفته بود: «وزارت راه، سابقه‌ای دیرین در بریدن غیرفنی شیب‌های کوهستانی که موجب رانش دامنه و فرسایش خاک و از میان رفتن پوشش گیاهی می‌شود، دارد. امّا، طرح آزادراه قزوین_رشت «شاهکاری» است در این زمینه که اثر مخرب آن برای همیشه ماندگار خواهد بود.»
      در سفرهایی که در طول یکسال گذشته به استان‌های‌ کهکیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری داشتم، بیش از پیش به درستی این اظهار نظر کارشناسانه ایمان آوردم.
      ۸ تصویر زیر که مربوط می‌شود به مرداد و آبان ۱۳۸۵ و فروردین ۱۳۸۶ گواهی است بر مدعای فوق:

تصویر ۱- شمال غرب سی سخت – آبان ماه ۸۵

تصویر ۲- همان از زاویه ای دیگر – ۳۰ فروردین ۸۶

تصویر ۳- همان از زاویه ای دیگر

تصویر ۴- به سمت میمند – ۳۱ فروردین ۸۶

تصویر ۵- به سمت پادنا – ۳۱ فروردین ۸۶

تصویر ۶- محور دشتک میمند به سمت آب ملخ

تصویر ۷ – محور ترانزیت اهواز – یاسوج

تصویر ۸ – محور معدن به دورک اناری – مرداد ۸۵ – چهارمحال بختیاری – جاده ای که تاکنون بارها مرمت شده است!(در کنار سرشاخه کارون)

      می‌ماند یک نکته و چند تبصره!
      نکته‌ی نخست آن که یک ضرب‌المثل انگلیسی می‌گوید: «ما آنقدر پولدار نیستیم، تا پوشاک ارزان قیمت بخریم.» این پند هوشمندانه، به درستی در مورد صنعت جاده‌سازی ما هم مصداق دارد! چه اگر ثروتمند نبوده و از پول مجانی نفت بی‌بهره بودیم، به صرافت استفاده از مهندسانی خبره می‌افتادیم تا بدیهی‌ترین اصول راه‌سازی را اینگونه حیرت‌آور فراموش نکرده و چنین هزینه‌ای بر دوش مردم و دولت تحمیل نمی‌کردیم. فقط کافی است تصور کنید که اگر قرار بود چنین اشتباهاتی در صنعت هسته‌ای یا پزشکی کشور رخ دهد، چه فاجعه‌ای انتظار ایرانیان را می‌کشید! حالا باز هم بگویید: ما خیلی بدشانسیم!

     و امّا چند تبصره:
     لابد از آخرین آمارهایی که دکتر علیرضا مغیثی، رئیس اداره‌ی پیشگیری از حوادث و سوانح وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرده، آگاهی دارید؟ ایشان در گفتگو با خبرنگار واحد مرکزی خبر گفته‌اند: قربانیان حوادث کشور به رقم ۵۰ هزار نفر در سال رسیده که بیشترین سهم آن را کماکان حوادث ترافیکی با ۲۸ هزار کشته در سال، از آن خود کرده است؛ همان حوادثی که افزون بر تلفات مزبور، سالی ۶۰۰ هزار مجروح و شش میلیارد دلار خسارت (معادل ۵ درصد تولید ناخالص ملّی) به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند. به سخنی ساده‌تر و با احتساب خانواده‌هایی که همه‌ ساله از شوک حوادث و سوانح رخ داده در کشور آسیب دیده و متأثر می‌شوند، دست‌کم به رقم نگران‌کننده‌ی حدود یک درصد جمعیت کشور می‌رسیم. اگر به این رخداد غم‌بار، این خبر تأمل‌برانگیز را هم اضافه کنیم که ایرانیان سالی ۸ میلیون پرونده‌ِ قضایی و طرح دعاوی جدید بر علیه یکدیگر در محاکم قضایی داخلی می‌گشایند (یعنی به ازای هر ۹ ایرانی – از کودک یک روزه گرفته تا پیرمرد ۱۲۰ ساله –  دست‌کم یک پرونده‌ی دعاوی در دادگستری (آن هم فقط در طول یک سال گذشته) مفتوح شده است!!)؛ و باز اگر یادمان بیافتد که مصرف سرانه‌ی دارو در ایران، سه برابر استاندارد جهانی است، درمی‌یابیم که چرا آمار تلفات ناشی از حوادث در کشور، بیش از دو برابر تلفاتی است که سال گذشته در ناامن‌ترین کشور جهان – عراق – به وقوع پیوسته و ۲۲ هزار نفر از شهروندان این کشور در اثر جنگ داخلی به قتل رسیدند.  
     می‌خواهم بگویم: درست است که عدم تمرکز و حواس پرتی شخص در بروز حوادث منجر به قتل و جرح، به ویژه در رانندگی، سهمی پررنگ را برعهده دارد؛ امّا این واقعیت نباید چشمان‌مان را بر روی حقایق مشهود دیگر، از جمله عدم اعتنای وزارت راه در ارزیابی زیست‌محیطی پروژه‌های راه‌سازی و کاربست اصول علمی پذیرفته‌شده در طراحی، ساخت، نگهداری و مرمت جاده‌های کشور بربندد.

هر زمان که به ایرانی بودن خود بیش از پیش غره شدید و در این ناسازه‌ی (پارادوکس) غریب غوطه خوردید که پس چرا آنی نیستیم که باید باشیم؟ چرا در بین ۱۰۰ کشور نخست جهان از منظر شاخص‌های توسعه‌ی انسانی، پایداری محیط زیست، کیفیت زندگی، امنیت جاده‌ای و … قرار نمی‌گیریم؛ نگاهی به حواشی بزرگترین رویداد ورزشی پایتخت که معمولاً طرفداران یکی از دو تیم آبی و قرمز در آن دخیل هستند، بیاندازید تا دریابید از مردمی که حاضرند به دلیل شکست تیم محبوب‌شان، حدود ۲۰۰ میلیون تومان به اتوبوس‌های شرکت واحد صدمه زده و ده‌ها تن از یکدیگر را وحشیانه مجروح کرده و بی‌مهابا به جد و آبادشان دشنام دهند، آن هم در محیطی که قرار است درس اخلاق و جوانمردی و پهلوانی به جوان امروز داده شود، نباید بیش از این انتظار داشت! و نباید حیرت کرد که چرا این جوانان پرشور و خوش غیرت که در باخت آبی و قرمز اینگونه خون گریسته و جامه می‌درند، در دفاع از میراث‌های طبیعی و ملّی و تاریخی خویش در توس، تنگه‌ی بلاغی، بوکان، نقش جهان، چهارباغ، بجنورد، گلستان، لاکان، لار، ارومیه، دنا، میانکاله، لفور و … تا بدین حد بی‌تفاوت و خاموش عمل کرده و می‌کنند.
نگارنده هیچگاه از یاد نمی‌برد که یکی از دانش‌آموختگان دانشگاه تهران – که از قضا در شمار دانشجویان نخبه نیز رده‌بندی شده است – پس از مشاهده‌ی تصویر منتشر شده بر روی تارنمایم، در حالی که دلایل خاموشی‌ام را در دنیای مجازی جویا می‌شد، با تعجب پرسید: این تصویر متعلق به چه جایی است؟!!
من که از شدّت حیرت و غم و خشم نمی‌دانستم که باید چه پاسخی به او بدهم، از یکی از همکاران نسبتاً قدیمی‌ترم که اینک صاحب مسئولیت بوده و در شمار اعضای هیأت علمی مؤسسه‌ی متبوع قرار دارد، خواستم تا برایش بگوید که این مکان کجاست!
می‌دانید چه پاسخی شنیدم؟!
او گفت: من هم نمی‌دانم! راستی اینجا کجاست؟!!
این بلایی است که بر سر نسل دوّم و سوّم بعد از انقلاب آورده‌ایم؛ جوانی که تا به این حد از تاریخ و گذشته‌ی خویش به دور افتاده و احساس می‌کند که از شجره‌ای برخوردار نیست. جوانی که ممکن نیست نام این فوتبالیست را از یاد ببرد یا آن هنرپیشه و خواننده‌ی غربی را اشتباه بگیرد.

مؤخره:

دو هفته است که محمّد نوری‌زاد عزیز، ایرانیان را در ساعت ۲۱ روز پنج‌شنبه به ضیافت رستم و شاهنامه و فردوسی می‌برد … دوهفته است که با مجموعه‌ای تلویزیونی مواجه هستیم که قهرمانان ایرانی‌اش را با نام‌هایی چون فرامرز، سودابه، بهمن، بیژن، اسفندیار، زال، رودابه، رستم، سهراب، منیژه، امید، پژوه‌تن، خشایار و … خطاب می‌کنند؛ همان نام‌هایی که در طول دو دهه‌‌ی گذشته در اغلب مجموعه‌های تلویزیونی و آثار سینمایی، آشکارا یا مورد هجو و تمسخر قرار می‌گرفتند و یا نقش مخوف و تیره‌ی فیلم را برعهده داشتند!
خواستم بگویم: از ماست که بر ماست …
همین.

     واحد تحقیقات مجله‌ی نامدار اکونومیست، اخیراً دست به پژوهش جالبی زده و میزان اشتیاق واقعی کشورهای جهان را به صلح‌طلبی فاش ساخته است. بر بنیاد ستاده‌های حاصل از این مطالعه که مبتنی بر اطلاعات سازمان ملل متحد، بانک جهانی، گروه‌های هوادار صلح و بررسی‌های مستقل خود نشریه‌ی اکونومیست بوده و در شماره ۳۱ می ۲۰۰۷ این نشریه منتشر شده است (دیروز)، پنج کشور نروژ، زلاند نو، دانمارک، ایرلند و ژاپن «صلح‌خواه‌ترین» کشورهای جهان و درعوض، عراق، سودان، اسرائیل، روسیه و نیجریه «صلح‌گریزترین» ممالک دنیا معرفی شده‌اند. امّا آنچه که جالب‌تر به نظر می‌رسد، رتبه‌ی تقریباً مشابه ایران و آمریکا در این سیاهه است که هر دو در جایگاهی نسبتاً ناامید‌کننده قرار داشته و به ترتیب حایز رتبه‌ی ۹۶ و ۹۷ – دربین ۱۲۱ کشور مورد بررسی – هستند! به دیگر سخن، کشوری که به بهانه‌ی پایان‌دادن به تروریسم و افزایش امنیت خاطر شهروندان جهانی، دست‌کم شش سال است که از تمامی ابزارهای نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک خود سود برده تا نظم جهانی مد نظر خویش را به همه دیکته کند، همان قدر جایگاه دارد که کشوری چون ایران که از او با عنوان رأس محور شرارت نام برده است!

     راست این است که نمی‌توان و نباید بر این پندار باطل کوبید که می‌توان با تکیه بر قدرت نظامی و اعمال خشونت، از رواج خشونت جلوگیری کرد. این نخستین آموزه‌ی ابتدایی است که در هر کلاس اجتماعی و روانشناسی تدریس می‌شود، با این وجود، مدعیان اعمال نظم نوین جهانی همان قدر نابخردانه بر این طبل می‌کوبند که متأسفانه باید اعتراف کنیم برخی از دولتمردان ما این منش را برای خود برگزیده‌اند! روی سخنم به ویژه با طراحان طرح افزایش امنیت اجتماعی شهروندان و نوع برخورد حیرت‌انگیز و تأسف‌باری است که از سوی برخی از مأمورین نیروی انتظامی با به اصطلاح «اراذل و اوباش» شهر صورت گرفته و می‌گیرد! برادران عزیز، هیچ اندیشیده‌اید که وقتی فردی را اینگونه در نزد اقوام و کسان و همسایه‌هایش خوار و ذلیل می‌سازید و تصویر خون‌آلود و حقارت‌بارش را با آفتابه‌ی کذایی! بارها و بارها از جراید و رسانه‌های دیداری پخش می‌کنید، دیگر چه انتظاری دارید که او متنبه شده و در بازگشت از زندان از ترویج خشونت دست بردارد؟ اصولاً او دیگر چه چیزی و آبرو و حرمتی دارد که بخواهد نگران از دست دادنش باشد؟! درحقیقت، آنها چنان عقده‌ی این حقارت را با خود حمل می‌کنند که به مجرد آزادی، دیگر به صغیر و کبیر رحم نکرده و دقیقاً نتیجه‌ای برعکس و واژگونه عاید جامعه خواهد شد.

    باور کنید راه مبارزه و مهار خشونت، کاربرد و ترویج خشونت نیست؛ این درسی است که در نخستین سال‌های هزاره‌ی سوّم از لشکر شکست‌خورده و تحقیر‌شده‌ی آمریکا در عراق و افغانستان گرفته‌ایم. ارزش این درس گرانسنگ را بدانیم و درصدد محک دوباره و پرهزینه‌ی آن برنیاییم.