🔻تحلیلی بر توسعه و تخریب؛ کتاب ارزشمندی که هر محیط‌زیستی باید آن را بخواند!🔻
🇮🇷: @darvishnameh
🔸️بخش نخست:
✍ تاریخ بزرگترین معلم بشریت است. تاریخ فقط به مثابه ثبت وقایع و اطلاع‌رسانی نیست، بلکه خود پایه و اساس توسعه و پیشرفت است. اساس هر علم تاریخ آن است و محیط‌زیست نیز از این امر مستثنی نیست. تا به حال هیچ جامعه‌ای به توسعه و پیشرفت دست نیافته مگر با توصل به علم و هرگاه از آن پرهیز شده، مسیر زوال را، خواه و یا ناخواه از سر گرفته است. متاسفانه امروزه که دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی تبدیل به ماشین‌های تکثیر مدرک شده‌اند، این وجه مهم از علم نیز به فراموشی سپرده شده است. یک کارشناس موفق محیط‌زیست برای تمرین و آماده‌سازی خود در زمانی که باید در یک مسئله چه در سطح محلی و چه در سطوح ملی تصمیم گیری کند نیاز به مدیریت، تجربه و البته علم در یک حوزه تخصصی دارد. اما با اندک بررسی روی طرح درس‌های این رشته‌ها به این مسئله پی خواهیم برد که تاریخ علم محیط‌زیست نه تنها تدریس نمی‌شود، بلکه با ورود نسل جدید اساتید و مدرسان به تدریج رو به فراموشی رفته است. اندک دانشجویان و پژوهشگرانی هم که از این امر غافل نبوده‌اند، به یمن حضور در محضر اساتید و محققانی بوده است که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با پایه‌گذاران و پیشکسوتان این علم در ارتباط بوده‌اند. مهدی رفعتی پناه مهرآبادی، عضو هیئت علمی موسسه تحقیقاتی و توسعه علوم انسانی، با بهره‌گیری از اساتید و البته مهم‌تر از آن، اسناد تاریخی موجود، در کتاب توسعه و تخریب: بررسی سیاستهای محیط‌زیستی دولت، به خوبی راه را برای قدم گذاشتن در مسیر فهم تاریخ علم و عمل محیط زیست در ایران، از دیدگاه توسعه، روشن کرده است. در این کتاب تلاش شده تا با استناد به بیش از ۲۰۰ کتاب از مشروح مذاکرات مجلس، مجموعه قوانین محیط‌زیستی، گزارش‌های اقتصادی و عمرانی تا کتب اساتیدی چون هنریک مجنونیان و دکتر جوانشیر بر جنبه‌های علمی آن فزوده شود. همچنین برای حفظ بی‌طرفی و البته قضاوت صحیح تاریخی تا حد ممکن، به خاطرات و گفته‌های افرادی نظیر فرمانفرمائیان، رئیس برنامه بودجه زمان محمد رضا شاه گرفته تا خاطرات اسکندر فیروز و گلسرخی و… که در زمره تاریخ شفاهی به حساب می‌آید، مراجعه شود. این کتاب با جمع‌آوری اطلاعات موجود در بیش از ۴۰ سند تاریخی و ۲۰ کتاب انگلیسی به همراه پایان نامه‌ها و وبسایت های متعدد در نوبه خود منبعی بسیار جامع و نقطه آغاز ایده آلی است. با مطالعه این کتاب آنچه به وضوح در مسیر توسعه ایران به چشم میخورد، نابخردی و البته تصمیم گیری های غلط و بی پشتوانه علمی طی پنج برنامه عمرانی-توسعه از سال های ۱۳۲۷ تا ۱۳۵۷ است. یکی از اساسی ترین اشتباهات در برنامه ریزی های توسعه، دید برنامه ریزان به مردم و جامعه بوده است. به مردم، همواره با نگاهی از بالا به پایین نگریسته میشد و در تصمیم گیری‌ها اغلب جای آنها خالی بود. در جایی از کتاب، درباره برنامه عمرانی سوم و چهارم چنین آمده: “حریم های روستا را که در اختیار روستائیان قرار داشت و برای تامین نیاز چرای دام، محصولات فرعی و سایر بهره گیری ها توسط خود روستائیان مدیریت میشد را به رسمیت نشناخت. “. این در حالی است که امروزه به خوبی میدانیم که در بسیاری از برنامه های احیا و حفاظت، مردم محلی مهمترین نقش را در راستای ارتقای یک زیست بوم ایفا میکنند، صد البته این نیازمند دیدی معلمانه و نظامی با کاربرد آموزشی است نه تنبیهی. در جای جای کتاب نگاه سلطه گرایانه و استفاده بیش از حد از قوای قهریه طی این پنج برنامه به خوبی به تصویر کشیده شده است: از حذف نقش مردم در مدیریت آب گرفته تا مدیریت جنگل ها و مراتع. از این رو مردم در مقابل دولت قرار گرفتند و در هر فرصتی، این محیط زیست بود که قربانی میشد. از آنجا که در ایران تعارضات بین استفاده سنتی مردم با موجودیت مناطق هیچگاه به طور ریشه ای حل نشد و همواره بر پایه توان نیروی اجرائی خاتمه داده میشد، به محض شکستن حصار حفاظتی در سال ۱۳۵۷ مردم تعارض خود را با موجودیت این مناطق از طریق تخریب آنها تسویه حساب کردند. مورد بارز دیگر نگاه غلط دولت و حکومت به مناطق و منابع طبیعی بود. در جای جای این بررسی تاریخی نشانه‌های نگاه سودگرایانه و البته بهره‌بردارانه واضح است و دولت به جای حفاظت و ایفای نقش فراهم ساز محیط برای رشد جامعه، خود به عنوان یک بنگاه اقتصادی وارد عمل میشود. از ایجاد قرق‌گاه‌های سلطنتی بدون مشارکت مردم محلی در سازمان شکاربانی گرفته تا درآمدزایی از قطع درختان در سازمان جنگلها و مراتع. از توسعه و افزایش بخش کشاورزی، حتی با توصل به کودهای شیمیایی تا مالچپاشی نفتی برای عدم هزینه کرد در حفاظت از پوشش طبیعی همه نشان از این امر دارند.
🔻ادامه دارد …
#معرفی_کتاب
#توسعه_و_تخریب
#بررسی_سیاستهای_محیط‌زیستی_دولت_ایران
https://t.me/darvishnameh/9183