پايش و ارزيابي از ملزومات مهم و اساسي در سلامت و اصلاح بموقع طرح‌ها و پروژه‌ها ميباشد. يكي از ويژگي هاي برنامه حاضر توجه خاص به مسيله پايش و ارزيابي آن است كه به صورت مستمر و مرحله اي انجام خواهد گرفت. زيرا كه در نظر است برنامه مبتني بر واقعيات استوار گردد، خطاهاي آن به كمينه‌ي ممكن برسد و راه را براي برنامه‌هاي آينده هموارتر و روشن تر نمايد. در اين برنامه مقاطع زماني پايش و ارزيابي و نيز روش‌هاي ارزيابي به شرح زير مدنظر قرار گرفته است:
1-4-4- مقاطع زماني پايش و ارزيابي
به دليل اينكه طرح‌ها و پروژه‌هاي منابع طبيعي خاصه در مناطق بياباني، عموماً دير بازده بوده و حداقل زمان لازم براي امكان اظهارنظر و نتيجه گيري درخصوص آنها حداقل در حدود پنج سال ميباشد؛ ضمن نظارت و ارزيابي سالانه در عملكرد برنامه توسط دفتر امور بيابان عملكرد كل برنامه نيز از هر دوره پنج ساله مورد پايش و ارزيابي قرار مي گيرد.
2-4-4- انواع ارزيابي
با توجه به اثرات مختلف طرح‌ها و پروژه‌هاي تعريف شده در برنامه، ارزيابي از
جنبه هاي مختلف به شرح زير ضروري است كه براي هر كدام روش كار و شرح خدمات مشخصي تدوين خواهد شد :
الف ) ارزيابي فني : براساس، دستورالعمل ها و معيارهاي فني هر طرح يا پروژه و براساس قابليت‌ها و محدوديت‌هاي عرصه هايي كه در آن طرح يا پروژه اجرا مي‌شود.
ب ) ارزيابي اثر اقتصادي : براساس، هزينه ها، برگشت سرمايه و نهايتاً ارزش افزوده مستقيم و يا غيرمستقيم اثر اقتصادي طرح‌ها و پروژه‌ها صورت مي گيرد.
پ ) ارزيابي اثر اجتماعي و فرهنگي : براساس، شاخص هاي كيفي مورد اندازه گيري وتبديل آن به ارزش هاي كمي انجام مي‌شود.
ت ) ارزيابي اثرات زيست محيطي و توسعه اي : براساس، اثرات زيست محيطي و توسعه اي هر طرح يا پروژه بر مناطق پيرامون خود
3-4- روش ارزيابي
جهت ارزيابي از روش گام به گام و خوشه اي به شرح زير استفاده خواهد شد :
الف ) ارايه تصويري روشن از منطقه قبل از اجراي طرح‌ها و پروژه‌ها بر حسب نوع و اهدافي كه بدين منظور از مطالعات پايه ( شناسنامه طرح يا پروژه ) كه قبلاً تهيه شده استفاده خواهد شد. لذا تهيه طرح توجيهي و اجرايي براي هر طرح و يا پروژه ضروري است.
ب ) بررسي گزارش هاي ناظر طرح و يا پروژه از جنبه هاي مختلف، خاصه محدوديت‌ها و قابليت هاي مكاني، زماني، نيروي انساني، مشاركت مردمي و غيره كه در شرح وظايف ناظر تدوين خواهد شد.
پ ) ارزيابي طرح يا پروژه از جنبه هاي مختلف اعم از فني، اقتصادي، اجتماعي و يا زيست محيطي بر دستورالعمل هاي تعيين شده، در تدوين دستورالعمل ها موارد زير مدنظر قرار خواهد گرفت.
پ-1- ميزان دستيابي طرح يا پروژه به اهداف از قبل تعيين شده
پ-2- ميزان سلامت و پايداري طرح يا پروژه در حال و آينده
پ-3- ميزان مشاركت و استقبال مردمي در اجرا، نگهداري و مديريت طرح يا پروژه
پ-4- ميزان برگشت پذيري سرمايه به صور مختلف، اعم از مستقيم يا غيرمستقيم
لازم به ذكر است كه يكي از ملزومات ارزيابي دقيق طرح‌ها و پروژه‌ها، وجود نظارت قوي و مستمر است لذا بايد از ابتدا اعتبار لازم پيش بيني گردد. بدين منظور اعتبارات لازم جهت بخش ارزيابي و پايش در 2 بخش جداگانه تحت عنوان اعتبارات نظارت و ارزيابي مدنظر قرار مي گيرد.
ميزان اعتبارات كل موارد مربوط به نظارت و ارزيابي حدوداً معادل 1 درصد كل اعتبارات برنامه خواهد بود.