در 26 تيرماه گذشته، مهدي اشراقي عزيز، طي يادداشتي كوتاه، پرسشي تأمل‌برانگيز را مطرح كرده و به درستي ترديدي جدي در برابر ادعاي چهره‌ي ماندگار كشور، دكتر پرويز كردواني قرار داد.
ليكن از آنجا كه معمولاً در اينجا نه كسي ادعاها را جدي مي‌گيرد و نه نقض آنها را! يادداشت متين جناب اشراقي نيز بدون دريافت كمترين بازخوردي – تا آنجا كه من جستجو كردم – به فراموشي و خاموشي گراييد.
امّا حقيقت اين است كه ترديد مهدي اشراقي، يك ترديد بسيار جدي است. فقط كافي است به نقشه‌اي كه ميزان دريافت تابش متوسط نور خورشيد را در سراسر كره زمين نشان مي‌دهد و از طريق سازمان انرژي‌هاي نو (سانا) در اختيار نگارنده قرار گرفته است، دقت كنيم تا دريابيم كه دلايل مهدي بر رد ادعاي پرويزخان، نسبتاً ارجحيت داشته و منطقي مي‌نمايد.
همان گونه كه در اين نقشه ملاحظه مي‌شود، بيشينه‌ي دريافت سالانه‌ي تابش خورشيدي متعلق به مناطقي از نواحي مركزي صحراي عربستان و شمال آفريقا است. اين ميزان برابر با 2500 كيلووات ساعت بر متر مربع است. امّا بيشترين دريافت تابش در ايران، هرگز از 2250 كيلووات ساعت بر متر مربع در سال فزوني نمي‌گيرد. بنابراين، از آنجا كه مهمترين مؤلفه در تعيين دماي بيشينه، مدت و شدت تابش خورشيد بر آن منطقه است، مي‌توان انتظار داشت كه بيشينه‌ي دما در صحراي عربستان (بيابان رب‌الخالي) و آفريقا (منطقه‌اي موسوم به ساحل) بيشتر از ايران (لوت) باشد. يعني، برآورد سازمان جهاني هواشناسي مي‌تواند درست باشد و همچنان بيابان العزيزيه ليبي با ثبت ركورد 58 درجه سانتي‌گراد، گرمترين نقطه كره زمين به شمار مي‌رود.
يك اعتراف!
نگارنده نيز تا مدت‌ها مي‌پنداشت كه گرمترين نقطه‌ي كره‌ي زمين گندم بريان شهداد است (و هنوز هم البته كاملاً قانع نشده‌ام كه نيست!) و آن را در شمار امتيازهاي عرصه‌هاي كويري كشور قلمداد مي‌كرد (يا مي‌كند)؛ چرا كه با خود مي‌گفتم: مگر مي‌شود اين ادعا محل ترديد باشد، امّا هيچيك از اقليم‌شناسان و كارشناسان سازمان هواشناسي كشور در مورد آن نظري ندهند؟! به ويژه وقتي در اين مملكت چهره‌هاي شاخصي چون دكتر علي خليلي حضور دارند.
امّا ظاهراً دوستان و اساتيد محترم آنقدر گرفتاري دارند كه ديگر مجالي براي شبهه‌زدايي از چنين ادعاهايي ندارند.
البته دكتر كردواني براي مدعاي خود، چند دليل هم ذكر كرده‌اند كه شايسته‌ي بررسي و اظهار نظر قطعي از سوي سازمان هواشناسي كشور و ديگر مراجع معتبر علمي كشور است. از جمله اينكه گندم‌بريان با سطحي معادل 480 كيلومتر مربع، واقع در 70 كيلومتري شمال شرق شهداد، منطقه‌ای است عاري از هر نوع موجود زنده با پوشش تيره آتشفشانی؛ پوششي كه ميزان جذب انرژي را افزايش داده و ممكن است به بالا رفتن شدید گرما در این منطقه منجر شود؛ به ويژه اگر بدانيم این منطقه پست‌ترین عرصه‌ي داخلی ایران نیز به شمار مي‌آيد؛ واقعيتي كه خود مي‌تواند بر ابعاد و بيشينه‌ي گرماي شديد منطقه بيافزايد.
مؤخره:
البته چه گندم‌بريان لوت، گرمترين نقطه‌ي كره‌ي خاك باشد يا نباشد، اين موضوع به هيچ وجه از ارزش‌هاي ناهمتاي بيابان‌هاي كشور نمي‌كاهد. به خصوص اگر بدانيم متوسط دريافت سالانه‌ي تابش خورشيد در ايران به بيش از 2 هزار كيلووات در ساعت بر متر مربع مي‌رسد؛ ركوردي كه نشان از استعداد كم‌نظير ايران در استحصال كارمايه (انرژي) خورشيدي دارد.
من یک کنفرانس درمورد کویرهای ایران داشتم که این اطلاعات غلط رو به خورد کلاس دادم واقعاَ چه طور این اطلاعات غلط همینجور انتشار پیدا میکنه؟
پاسخ:
اميد كه درصد ارايه اطلاعات غلط رو به كاهش نهد.
سلام و درود به شما استاد ارجمند
فقط خواستم نهایت سپاس خود و دوستان را خدمت شما اعلام دارم.
چرا که در ترویج دانش و روشن سازی بسیار صادقانه و دلسوزانه میکوشید
ایکاش ادمایی مانند شما بیشتر بودند
دوستتان داریم همیشه شاد تندرست و سربلند باشید
پاسخ:
زنده باشي هموطن عزيز.
محمد درویش عزیز؛ از پیگیری و یادداشت خوبتان و همینطور، اطلاعاتی که ارائه کردید متشکرم. من هم به مانند جناب‌عالی معتقدم عرصه بیابانی و کویری ایران پتانسیل‌های بی‌مانندی درنهان دارد که میتواند منجر به توسعه این مناطق و فقرزدایی از مردمانش گردد.
پاسخ:
جناب اشراقي عزيز:
اگر قرار بر تشكر باشد، من مقدم هستم و بايد به دليل دقت نظر و توجهي كه به اين حوزه از علم معطوف داشته ايد، از شما قدرداني كنم. اميدوارم سرانجام اين مشكل نه چندان جدي توسط سازمان هاي مسئول كشور حل شود.
اطلاعات موجود در نقشه تابش متوسط در سطح كره زمين مقياس بسيار كوچكي دارد ووجود مناطق كوچك(در مقايسه با سطح كره زمين) با ميزان دريافتي انرژي كمتر يا بيشتر از آنچه در نقشه مذكور مشاهده مي گردد طبيعي است.لذا استناد به آن جهت رد ادعاي جناي آقاي دكتركردواني خالي از اشكال نيست. به هر حال آنچه به نظر اين جانب از اهميت بيشتري برخوردار است،لزوم تلاش وهم فكري صاحبان استعداد در جهت بهره برداري از اين منبع انرژي خدادادي است تا شكر نعمت بجا آورده باشيم، اعم از اينكه نقطه مذكور گرمترين نقطه دنيا باشد يا نه.
پاسخ:
جناب آقاي مصوري عزيز
با سپاس از توجه شما. بايد عرض كنم كه با بخش دوم نظرتان كاملا موافقم و در باره بخش نخست نظرتان هم بايد بگويم: كسي قصد جسارت به استاد را ندارد، بلكه پرسشم اين است كه چرا مقامات مسئول در اين حوزه تكليف را روشن نمي كنند و جواب سازمان جهاني هواشناسي را نمي دهند؟!
موفق باشيد.
با سلام
1- گرمترین منطقه زمین بودن مهم نیست بلکه چگونگی استفاده از این نکته در توسعه پایدار منطقه و رفاه مردم مهم است که متاسفانه اینطور نیست
2- این نقطه عمیقترین نقطه چاله لوت نیست بلکه نقطه ای بسیار عمیق تر در پایین تر از نیمه غربی لوت وجود دارد(بنا به اسکن های ماهواره ای) و بنا به فرضیه ای و با استدلال محاسباتی و تئوریک میتوان ثابت نمود که دمای آن تا بیش از 100 درجه هم میرسد
3- آقای پرفسور کردوانی علی رغم بزرگواری و زحمتهایشان در مبحث کویرهای ایران باید به این نکته توجه داشته باشند که ارائه تز دفن زباله های هسته ای در کویر لوت اصلاً با شان ایشان جور نیست
4- جای تاسف است که کویر لوت ما بجای اینکه بعنوان یک منبع بزرگ و لایزال انرژی و عامل مهم رونق اکوتوریسم در منطقه باشد ، مهمترین مسیر تردد اشرار و ترانزیت مواد مخدر جهان بشمار میرود بطوریکه حتی در نقشه های ارائه شده توسط گوگل ارث هم میتوان براحتی این رفت و آمد را مشاهده نمود و اگر مثل من افتخار سفر به اعماق این کویر پهناور نصیبتان شود میفهمید که در حقیقت این منطقه متعلق به دولتهایی دیگر است هر چند که کنترل آن با این نیروی عظیم نظامی و انتظامی ما کاری بس آسان مینماید
موفق باشيد
با سلام روز 6 اسفند عازم گندم بریان هستم و مطالعات روی باکتریها و د-ن-ا را دارم
با سلام.
می خواستم بدونم که اطلاعات تابش خورشید در مناطق مختلف را از کجا بدست آوره اید؟ آیا سایت خاصی هست؟ و یک سوال دیگر اینکه می خواستم بدونم شدت تابش در مناطق مختلف ایران جقدر است؟ به خصوص خوزستان.
با تشکر لطفااز طریق ایمیل جواب دهید.
با سلام. من باتفاق خانواده در فروردین 1388 به شهداد و 40 کیلومتری آن یعنی شهر کلوتها سفر کردم. واقعا چیزی جز زیبایی ندیدم. از پارک نبکاها یا همان گلدانهای طبیعی گز که در دل کویر بطور طبیعی رشد کرده و چون نگینی میدرخشند تا قلعه ها و خانه های ساخته شده از ماسه که در اثر فرسایشهای آبی و بادی پدید آمده اند. انبوه علاقمندا را میتوان در آنجا دید که از زیباییها و جاذبه های کویر لذت می برند. اما بنظر من باید در شناسایی این منطقه تلاش ببستری نمود مخصوصا صدا و سیما با تهیه برنامه های تصویری میتواند در معرفی این جاذبه ها به هموطنان و همچنین جهانیان نقش بسزایی داشته باشد. واقعا تجلی اگو توریسم را میتوان در این منطقه ملاحظه نمود. بامید آنروز
دکتر اسدی- گرگان
با درود.اینجانب دانشجوی زمین شناسی هستم و چند نکته به نظرم می رسد .(از دید زمین شناسی)
اولا:لیتولوژی موثر(ترکیب کانی شناسی)
ثانیا:پی سنگ و افقهای فوقانی پی سنگ
ثالثا:قشر بالایی رسوبات و ترکیب سازنده ان
رابعا:همیشه چیزایی هست که ما نمیدونیم
ممنون عليرضا جان. درست است … هميشه چيزهايي است كه ما نمي دانيم و بدتر از همه آن كه – اغلب – نمي خواهيم هم كه بدانيم!