به نسبت شمارِ اندك نيروها و امكانات درگير در حوزه‌ي پهناورِ سرزمين‌هاي متأثر از بيابان‌زايي، كميت و كيفيت قابل توجه اقدامات انجام شده در هر دو بخش پژوهش و اجرا، دلالت بر سخت‌كوشي و هم‌كوشي كارشناسان و پژوهشگرانِ دو بخش ياد‌شده دارد. بيش از نيمي از عرصه‌هاي شنزار كشور (شش میلیون هکتار)، گستره‌ي عمل بخش اجرا در طول چهار دهه‌ي گذشته بوده و بخش پژوهشي نيز به رغمِ بضاعت بسيار محدودِ خويش با به اجرا درآوردن نزديك به يكصد طرح پژوهشي، تقريباً در تمامي عرصه‌هاي كاري واحد اجرا، به انجام تحقيقاتي چند با هدف كاهش درصد ناكارآمدي اقدامات اجرايي مبادرت ورزيده است. با اين وجود، به نظر ميرسد كه روند صعودي فرايندهاي كاهنده‌ي كارايي سرزمين در كشور كماكان با شتابي قابل تأمل ادامه داشته و اقدامات انجام شده، از توانايي لازم براي بازدارندگي جريان بيابان‌زايي بي‌بهره بوده است. پاره‌اي از مهمترين مؤلفه‌هايي كه در بروز شرايط پيش‌آمده مؤثر بوده‌اند، عبارتند از:

 نبود رهبري واحد و ناهماهنگي سازمان‌ها و نهادهاي اجرايي كشور در امر مقابله با بيابان‌زايي (غلبه‌ی ديد بخشي‌ و جزيره‌نگري در مقابله با بيابان‌زايي)
 نبود نظامی ضابطه‌مند و منسجم برای ارزشيابی و پايش طرح‌های به اجرا درآمده
 تأكيد بيش از حد بر مديريت سازه‌اي و باورِ غلو‌آميزِ توان مهندسي در عملّيات مقابله با بيابان‌زايي
 غلبه‌ی نگرش مبتني بر مديريت بحران در مواجهه با بلاياي طبيعي، به ويژه خشكسالي و سيل
 عدم شناخت دقيق استعدادها و حساسيت‌هاي سرزمين (نبود نقشه‌ي راه)
 عدم اعتنا به مزيت‌هاي طبيعي عرصه‌هاي كويري و بياباني كشور
 گسترش برهنگي سطحي خاك و زوال تنوّع زيستي گياهي و جانوري، به ويژه گونه‌هاي اندميك سرزمين‌هاي خشك كشور
 عدم تبيين جايگاه و نقش مشاركت‌هاي مردمي درمديريت و برنامه‌ريزی بخش
 نقش كاهنده‌ي مؤلفه‌هاي طبيعي، به ويژه اثرات متقابل خشكسالي و تغيير اقليم بر پايداري سرزمين در مناطق بياباني
 تشديد فرسايش، سيل‌خيزي، اُفت كمّي و كيفي اندوخته‌هاي آبي و شوري‌زايي
 اثرات دوگانه جمعيت در مهار يا تشديد بيابان‌زايي
 نبود آمايش سرزمين و تغيير كاربري غير اصولي اراضي
  ضعف سامانه‌هاي پايش و ارزيابي فرآيندهاي توسعه و تاثير آن بر منابع طبيعي
 كمبود نيروي انساني متخصص و کارامد در دستگاه‌هاي ذيربط و نامناسب بودن تركيب نيروهاي حفاظتي در عرصه هاي منابع طبيعي
 عدم اعمال مباني حسابداري سبز در نظام ارزشگذاري كاركردهاي غيرقابل تبادل عرصه‌هاي كويري و بياباني

     چنين است كه شايد بتوان مهمترین بحران‌ها، مؤلفه‌ها و خطرات ناپايداركننده‌ي تعادل بوم‌شناختي را در داخل و خارج از قلمرو طبيعي كويرها و بيابان‌هاي كشور در شش حوزه‌ي زير خلاصه كرد:

1- عدم شناخت دقيق استعدادها (ارزیابی منابع) و حساسيت‌هاي سرزمين (ناپایداری بوم سازگان های خشک)، به همراه عدم حاكميت موازين اقتصاد بوم‌شناختي؛
2- غلبه‌ي تفكر سنتي رويكرد معيشتي به سرزمين به جای رویکرد آمایشی.
3- زوال تنوّع زيستي گياهي و جانوري؛
4- عدم باور به مزيت‌هاي غير رويشي بيابان‌هاي كشور؛
5- اثرات متقابل خشكسالي و تغيير اقليم بر ناپايداري؛
6- تشديد فرسايش، سيل‌خيزي، اُفت كمّي و كيفي اندوخته‌هاي آبي و خاکی (شوری زایی و …).

    بنابراين، انتظار مي‌رود براي مقابله با نشان‌زدهاي بازدارنده و كاهنده‌ي اين شش بحران، دست‌كم بايد شش اولويت يا راهبرد اصلي اجرايي و پژوهشي و متعاقب آن، راهكارهاي مربوطه را تعريف و معرفي كرد؛ دريافتي كه در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.