یازدهمین ماه از سال آبی 89-1388 هم گذشت و در طول این 11 ماه، هیچ نقطه‌ای از کشور را نمی‌توان سراغ گرفت که همچون پارس‌آباد مغان در روزگاری رؤیایی و خیس به سر برده باشد؛ زیرا میزان ریزش‌های آسمانی اندازه‌گیری شده در این ایستگاه برابر با 99.6 درصد بیشتر از میانگین درازمدت است. یک خبر خوش دیگر این که اندکی از وسعت آن بخش از کشور که دچار خشکسالی بسیار شدید در حد فاصل مرز استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان و خراسان جنوبی بوده، کاسته شده است و به همان نسبت بر میزان ترسالی خفیف در جنوب خاوری ایران افزوده شده است.  علاوه بر این، میزان ریزش‌های آسمانی در ایستگاه اصفهان هم همچنان بیشتر از میانگین درازمدت بوده و این افزایش به حدود 57 درصد می‌رسد؛ هر چند در گاوخونی آبی نیست! هست؟ نکته‌ی جالب توجه دیگر آن است که هرچند بیش از 70 درصد قلمرو ایران‌زمین از خشکسالی خفیف تا شدید در رنج است، اما مجموع بارندگی رخداده در این 11 ماه همچنان از میانگین درازمدت کشور در زمان مشابه به مقدار 5.5 میلی‌متر بیشتر است؛ واقعیتی که اهمیت نواحی زاگرس و ارسباران را به عنوان اصلی‌ترین مناطق تأمین نیاز آبی کشور آشکارا تأیید می‌کند، زیرا همان طور که در نقشه خشکسالی کشور ملاحظه می‌فرمایید، تنها در این نواحی است که همچنان آثار ترسالی خفیف تا شدید مشاهده می‌شود؛ مناطقی که از نظر وسعت کمتر از 25 درصد خاک ایران را دربرمی‌گیرند.
نکته‌ی عبرت‌آموز در این میان، وضعیت رودخانه کارون است که این روزها عملاً و برای سال سوّم به صورت متوالی خشک شده و داد نمایندگان خوزستان در مجلس را به سقف صحن سبز بهارستان چسبانده است؛ زیرا امسال بر خلاف چند سال اخیر در سرشاخه‌های این رود، وضعیت ترسالی حاکم بوده؛ اما کارون همچنان بی‌آب است! حالا شما پیدا کنید پرتقال‌فروش‌های عزیز را!! جستجویی که نگارنده بخشی از آن را در پیک بامدادی رادیو ایران در روز سه شنبه گذشته انجام داد.
اینک ضمن گفتن خدا قوت به همکاران عزیزم در پایگاه مدیریت خشکسالی استان اصفهان، با هم مشروح گزارش دکتر مرتضی خداقلی عزیز – رییس پایگاه – را می‌خوانیم:

وضعيت خشكسالي ایران در سال آبي 1389 –1388  (مهرماه تا پايان مردادماه)

بر بنياد آخرين بررسي‌هاي انجام گرفته در پايگاه مديريت خشكسالي استان اصفهان و فراکافت (تجزيه و تحليل) نقشه‌هاي خشكسالي از مهرماه 1388 تا پايان مردادماه 1389 ، نتایج نشان می‌دهد که همچنان مانند ماه گذشته (تيرماه) گستره‌ی خشكسالي تقریباً نيمه‌ی خاوری كشور را احاطه کرده است، به نحوي كه مجموع بارندگي در 70.47 درصد از مساحت كشور كمتر از ميانگين دراز مدت بوده كه نسبت به ماه گذشته كمي افزايش نشان مي‌دهد و خشكسالي خفيف تا بسیار شديد در اين مناطق حاكم شده است(نمودار شماره 1). به جز در گوشه غرب و شمال غربي و دو لکه سبز رنگ در شمال شرق و جنوب شرقی كه همچنان در روزگار ترسالي به سر مي‌برند ديگر نقاط كشور با شرايط سخت خشكسالي مبارزه مي‌‌نمايند. شايد بتوان چنین تشبیه کرد که آسمان ايران در طول مدت يك ماه اطراف نقطه‌اي ثابت نوسان داشته است و ما را با شرايطي مانند تيرماه روبرو كرده است.
در طول این بررسی جزئيات ديگري از مطالعه نقشه‌هاي خشكسالي به دست آمد كه در ذيل به ‌آن اشاره كوتاهي مي‌شود.

خشكسالي بسيارشديد (كاهش بيش از 60 درصد از بارش نرمال): خوشبختانه به رغم افزايش خشكسالي، از وسعت خشكسالي بسيار شديد در كشور كاسته شده است، به طوری که حدود 34/6 درصد از سطح کشور را شامل می‌شود. خشکسالی بسيار شدید نیمه شمالی استان کرمان (انار، رفسنجان، سیرجان، شهر بابک و کرمان)، زابل در استان سیستان و بلوچستان، نهبندان در استان خراسان جنوبی و بافق در استان یزد را در بر گرفته است.

خشكسالي شديد (كاهش 45 تا 60 درصد بارش نرمال):  خشكسالي شديد در حدود 8/17 درصد از سطح كشور را طی این دوره در بر داشته است. اين خشكسالي قسمتهائی از استان یزد (رباط و یزد)، بخش اعظم استان فارس (زرقان، داراب، سد درودزن، فسا، شيراز و لار)، نيمي از استان هرمزگان (بندر عباس و بندر لنگه) و بافت در استان کرمان را شامل بوده است.

خشكسالي متوسط (كاهش 20 تا 45 درصد بارش نرمال): خشكسالي متوسط از  گوشه شمال شرقي به جنوب كشور همانند نواري، خشكسالي شديد را احاطه كرده است و مساحتي در حدود 17/18 درصد را شامل مي‌شود. در استان خراسان جنوبی (بیرجند و قائن)، خراسان رضوی (فردوس)، طبس در استان یزد، استان سمنان (سمنان و گرمسار)، بخش شمال شرقی استان اصفهان (خور و بیابانک)، استان فارس (آباده و اقلید فارس)، استان بوشهر (بوشهر و کنگان)، جاسک و میناب (استان هرمزگان)، استان کرمان (بم و جيرفت) و زاهدان در استان سيستان و بلوجستان شاهد اين نوع خشكسالي هستیم.

خشكسالي خفيف (كاهش كمتر از 20 درصد نرمال): اين خشكسالي مانند كمربندي از بخش شمال شرقی كشور به سمت جنوب غرب كشيده شده است كه درصد قابل ملاحظه‌اي از كل ايران مي‌باشد و 16/28 درصد از مساحت كشور را در بر مي‌گيرد. در بخش اعظم استان خراسان رضوی (تربت جام، سبزوار، سرخس، فردوس، کاشمر و مشهد)، بخش شمالي استان سمنان (بيارجمند و شاهرود)، تمام استان گرگان، استان مازندران (بابلسر، فیروزکوه و نوشهر)، استانهای تهران و قم، بخش شمال و شمال غرب استان اصفهان (اردستان، داران، كاشان، گلپایگان، نایین و نطنز)، نیمه غربی استان خوزستان (آبادان، اهواز، بستان و بهبهان)، استان سیستان و بلوچستان (خاش و سراوان)، كهنوج در بخش جنوبي استان كرمان و ياسوج خشكسالي خفيف مشاهده مي‌شود.

خلاصه وضعيت خشكسالي ايران در سال آبي جاري (مهرماه 1388 تا پايان مرداد ماه 1389)

    ميزان بارندگي متوسط کشور در سال آبی جاری تا پايان مردادماه 226.1 ميلي‌متر
    میزان بارندگی دراز مدت کشور تا پایان مرداد ماه 220.6 میلی متر
    ميزان افزایش بارندگي نسبت به دوره آماري بلند مدت 1.69 درصد
    بالاترین درصد خشکسالی: ایستگاه بندرعباس و نهبندان با 70.5 درصد کاهش بارندگی نسبت به میانگین دراز مدت
    بالاترین درصد ترسالی: ایستگاه پارس‌آباد مغان (اردبیل) با 99.6 درصد افزایش بارندگی نسبت به میانگین دراز مدت
    وضعيت خشكسالي: خشکسالی در بخش اعظم نیمه شرقی کشور و ترسالی در بخش غربی و شمال غربی مشاهده مي‌شود. همچنين مناطقي با مجموع بارندگي كمتر از ميانگين دراز مدت نسبت به ماه گذشته (تيرماه 1389) 7.27 درصد افزايش داشته است، نهایت این که در این سال استان آذربایجان شرقی پرباران‌ترین و استان قم کم باران‌ترین استان‌های کشور بوده‌اند.

شرح وضعيت خشكسالي استان اصفهان در سال آبي مهرماه 1388 تا پايان مرداد ماه 1389

تجزيه و تحليل نقشه‌هاي خشكسالي از مهرماه  1388 تا پايان مرداد ماه 1389 نشان می‌دهد، همچنان نیمه¬ شرقی استان در وضعیت خشکسالی متوسط به سر می‌برد اما از شدت خشكسالي در بخش شمالي استان كاسته شده و از خشكسالي متوسط به درجه خشكسالي خفيف نائل شده است. اين در حالی است كه بخش غربی و جنوب غربی، از روزگار ترسالی كه در ماه گذشته نيز تجربه كرده بودند، بهره مي‌برند. به نحوي كه مجموع بارندگي در 73.72 درصد از مساحت استان كمتر از ميانگين دراز مدت بوده و خشكسالي خفيف تا متوسط در اين مناطق حاكم شده است (نمودار شماره 2).
جزئيات حاصل از مطالعه نقشه‌هاي خشكسالي به شرح زیر است:

خشكسالي متوسط (كاهش 20 تا 45 درصد بارش نرمال): خشكسالي متوسط در حدود 26.85 درصد از سطح استان را در بر مي‌گيرد. اين خشكسالي نيمه شرقي استان (انارك، خور و بيابانك و چوپانان) را شامل می‌شود.

خشكسالي خفيف (كاهش كمتر از 20 درصد نرمال): اين خشكسالي درصد بيشتري را نسبت به خشكسالي متوسط و خشكسالي خفيف ماه گذشته نشان مي‌دهد و در حدود 46.87 درصد از مساحت استان را شامل مي‌شود. اين ناحيه به مانند نواري از بخش شمالي استان به سمت جنوب كشيده شده است به طوري كه در نواحي آران، اردستان، حنا، ،سميرم، كاشان، گلپایگان، میمه، نايين، نطنز و ورزنه شاهد اين نوع خشكسالي هستیم.

ترسالي خفيف (افزایش كمتر از 20 درصد نرمال): اين خشكسالي مانند كمربندي از بخش غرب كشور به سمت جنوب كشيده شده است و مساحتي در حدود 26.28 درصد را در بر مي‌گيرد، كه شامل نواحي اصفهان، تیران، چادگان، خونسار، شاهین شهر، شهرضا، دهاقان، زرين شهر، فریدن، فریدون شهر، فلاورجان، مباركه، مورچه خورت و نجف آباد است.

خلاصه وضعيت خشكسالي استان اصفهان در سال آبي جاري (مهرماه 1388 تا پايان مردادماه 1389)

    ميزان بارندگي متوسط استان اصفهان تا پايان مردادماه جاري 155.3 ميلي‌متر
    میزان بارندگی دراز مدت استان اصفهان تا پایان مردادماه جاری 155.4 میلی متر
    ميزان کاهش بارندگي نسبت به دوره آماري بلند مدت 0.01 درصد
    بالاترین درصد خشکسالی: در ایستگاه خور و بیابانک با 34 درصد کاهش بارندگی نسبت به میانگین دراز مدت
    بالاترین درصد ترسالی: در ایستگاه اصفهان با 56.95 درصد افزایش بارندگی نسبت به میانگین دراز مدت
    وضعيت خشكسالي: در بيشتر نقاط استان خشكسالي حاكم مي‌باشد و درصد كمتری از استان ترسالي خفيف را شامل مي‌شود. همچنين مناطقي با مجموع بارندگي كمتر از ميانگين دراز مدت نسبت به ماه گذشته (تير 1389) 7.12 درصد افزايش داشته است.

نمودار شماره 3 ميزان بارش دريافتي استان‌هاي مختلف كشور را نسبت به ميانگين دراز مدت آن و نمودارهاي 4 الي 7 تغييرات بارش را بصورت تجمعي و نيز به تفكيك ماه در بازه زماني ابتداي مهرماه 1388 تا پايان مردادماه 1389 نشان مي‌دهند. لازم به ذكر است تمامي مقايسه‌هاي انجام شده بر اساس آمار ايستگاه‌هاي سينوپتيك و بصورت حسابي محاسبه شده‌اند.

پیوست:

برای ردیابی نقشه های خشکسالی ایران در مهار بیابان زایی این نشانی را کلیک کنید.