در هفته‌ای که گذشت، دو رخداد ناگوار در کشور سبب شد تا اغلب فعالان در حوزه منابع طبیعی، محیط زیست و اکوتوریسم به شدت نگران شوند. نخست سخنان رییس جمهور در چهارشنبه گذشته بود که در پیشگاه نمایندگان مجلس شورای اسلامی، حل مشکل تأمین علوفه دامداران و ایجاد چند صد هزار شغل جدید را در گرو واگذاری کامل رویشگاه‌های جنگلی کشور به دامداران و مرتع داران دانست و عملاً مجوز ورود دام به جنگل را صادر کرد؛ رخدادی که شگفتی و نگرانی شدید بسیاری از متخصصان این حوزه را برانگیخت و نشان داد که همچنان رییس جمهور منابع طبیعی را چون هشت سال پیش، نه بستر تولید که سد راه توسعه می‌داند و تغییری در افکار ایشان رخ نداده است. از سوی دیگر، همزمان خبر رسید که متأسفانه ژئوپارک قشم هم به دلیل آن که نتوانست از امتیازها و استاندارادهای لازم برخوردار شود، پس از هفت سال مقاومت! سرانجام از سیاهه‌ی بین‌المللی مربوطه در یونسکو خارج شد؛ آن هم در شرایطی که بارها به ایران فرصت مجدد داده شد و چندین و چندبار کارشناسان و صاحب‌نظران داخلی در مورد محدودیت زمان برای حفظ ژئوپارک و جدی بودن کارت‌های زرد هشدار داده بودند! چرا؟
به نظرم مهمترین دلیل آن، برمی‌گردد به مظلومیت ملاحظات محیط زیستی و منابع طبیعی در مواجهه با مصلحت‌های اقتصادی چه در کشور و چه در سطح اغلب دیگر ممالک جهان؛ مظلومیتی که سبب می‌شود همواره شاهد پایمال شدن حقوق بستر تولید، به بهانه‌ی تولید در ایبران و بسیاری از نقاط جهان باشیم.
یادم هست که در سال 2002، رهبران جهان در بند سوم از بیانیه ژوهانسبورگ متعهد شدند که بايد به کودکانِ جهان، به آنها که آينده را در تملّک خويش دارند، اطمينان دهند: از طريق اقدامات خود دنيايي پيراسته از ذلّت و تحقيرِ حاصل از فقر، تخريب محيط زيست و الگوهای توسعة ناپايدار برایشان به ارث بگذارند.
یازده سال پس از آن بیانیه، تقریباً هیچکس نیست که اطمینان دهد، امروز کودکان جهان در وضعیتی ایمن‌تر با محیط زیستی مطلوب‌تر و امنیت غذایی‌ای درخورتر زیست می‌کنند! چرا؟
یک دلیلش شاید آن باشد که هنوز به رغم شعارها و برنامه‌های دلفریب در راستای صیانت از تمامیت موجودیت بوم‌شناختی زمین، این مؤلفه‌ها و ابزارهای منتج از اقتصاد بازاری است که حرف اول و آخر را میزند؛ واقعیتی که دو عقوبت جدیدش را پیش‌تر با هم مرور کردیم! نگاه کنید به فرجام ماده 59 از برنامه 5 ساله چهارم کشور خودمان که چگونه مهجورانه و مظلومانه باقی ماند تا عیناً به برنامه 5 ساله پنجم هم تنفیذ شود و اینک که دو سال از اجرای برنامه پنجم هم گذشته است، شواهد ماجرا نشان می‌دهد که چاره‌ای نیست تا به دلیل عدم اجرا و در عین حال، مهم بودن و ضرورت انجام آن به برنامه ششم هم تزریق شود!
نگارنده خود پیشنهادی پژوهشی برای ارزشگذاری جاذبه‌های بوم‌گردی در حوزه‌ی بوم‌سازگان‌های کویری و بیابانی را ارایه داده است، اما همچنان به دلیل فقدان اعتبار لازم، در حال خاک خوردن است! در حالی که ضرورت اجرای آن هم در برنامه‌های راهبردی وزارت جهاد کشاورزی دیده شده است و هم در اداره کل کمیته طبیعت‌گردی سازمان میراث فرهنگی!
یادمان باشد: اگر می خواهيم عملکرد اقتصادی جامعه به پايداری برسد، بايد ملاحظات محیط زیستی در فعاليتهای تجاری بيشتر رعايت شود. اينک بهره برداری از مواد اوّليه و به دنبال آن تجمع و رها شدنِ اين مواد در محيط زيست به حجمی رسيده که از حد ظرفيت تحمّل بوم شناختی فراتر رفته است. بنابراين برای کاستن از شتاب مصرف مواد اوّليه، بايد مصرفِ جهانی آن به بهانة توسعة اقتصادی، قانونمند شده و مهار گردد. بنابراین، رويکرد نوين جهان متمدّن حرکت از «محيط¬زيستی اقتصادی» به سوی «اقتصادی محیط زيستی» و حتا اقتصادی بوم‌شناختی (اکولوژیکی) باشد؛ رويکردی که لزومِ تقويت و حمايت از نگاهی همه جانبه نگر را به وسيلة همياری و تعامل ميان رشته ای بين متخصصين منابع طبيعی و محيط زيست با کارشناسان و نخبگانِ حوزة اقتصادی و دولتمردانِ حوزة سياست بيش از پيش مورد تأکيد قرار داده و از جملة ضروری¬ترين لوازم تضمين توسعة پايدار برمی‌شمرد. به ديگر سخن، امروزه تنها هنگامی میتوان از مزيتهای اقتصادی سرزمين ياد کرد که آن مزيتها از غربالِ ارزشهای بوم‌شناختی گذر کرده باشند و ارزش افزودة حاصل از فعاليتها و برنامه های اقتصادی به کاهش اندوخته های طبيعی و تشديد دامنة آسيب پذيری آنها منجر نشود؛ وضعیتی که پیشنهاد جدید رییس جمهور می‌تواند آشکارا بر دامنه‌ی ابعاد آسیب‌پذیری آن بیافزاید.
باشد که تا فرصت باقی است، چنین کنیم و آیندگان همچنان شاهد وجود ماده 59 در برنامه بیست و دوم 5 ساله کشور نباشند!
در رابطه با خبر اول که نگرانی از بابت “چرای آزاد دام در مراتع” بودو رئیس جمهور در مجلس صحبتهایی را داشتند…. به نظر من، باید دیدگاه مسئولان محیط زیست از “تقابل” با دامدارن به “تعامل” با آنها تغیر یابد. منتهی این تعامل باید در چارچوب خاص و با شرح وظایف و آموزشهای لازم باشد. پرورش دام یکی از شغل هایی ست که به اعتقاد من شغلی مقدس است اما متاسفانه دامدار ما آموزشهای لازم را نمی بیند. دامداران ما دیدگاهشان نسبت به منابع طبیعی باید تغییر کند، اطلاعاتی راجع به چرای اصولی دامها(توجه به فصل چرا، نوع چرا، ظرفیت مرتع و…)نمی داند و یا اگر هم که می داند، آنقدر در تنگنای اقتصادی قرار دارد که خودش را به آب و آتش میزند تا بتواند زندگی کند. چیزی را که خدمتتان عرض کردم مشکلی ست که نگارنده، بعنوان کسی که در زندگی عشایری بزرگ شده و دانشجوی سال چهارم دکتری علوم دام، بخوبی آن را حس کرده ام. من برای شما آقای مهندس درویش آرزوی موفقیت دارم، بیان مشکل ارزشمند است، اما ارائه راهکار ارزشمندتر.
حرف من هم همین است که با چراغ سبز نشان دادن فله ای به دامداران، بدون دادن آموزش های لازم و یک برنامه ریزی مدون و بر بنیاد ظرفیت پذیرش بوم شناختی سرزمین، نه تنها مشکل مراتع و جنگلهای ما حل نخواهد شد، بلکه فاتحه آنها را هم خوانده ایم امیر جان.
همینطور است جناب درویش
انشاء الله که مسئولان مربوطه از خواب غفلت بیدار شوند. چند سال پیش کنگره ای در رابطه با گاو شیری در انگلستان برگزار شد و یکی از متخصصان تغذیه به صراحت گفتند که”کشورهای جهان سوم با دارا بودن یک سوم گاوهای دنیا، حدود دو سوم متان تولیدی توسط نشخوارکنندگان را به خود اختصاص داده اند و این کشورها بهتر است که واردکننده محصولات دامی باشند تا صادر کننده….”. شاید اگر به فاجعه زیست محیطی که تولید متان می تواند ایجاد کند فکر کنیم حق را به ایشان بدهیم. اما تعطیلی واحدهای پرورش گاو شیری و… عملا دردی را از ما درمان نخواهد کرد. منابع طبیعی، دامداری و …را میتوان با مدیریت درست با هم و درکنار هم داشت. انشالله که تلاشهای دلسوزانی چون شما مفید واقع شود. من از طرف خودم بعنوان یک فرد عادی جامعه از شما تشکر میکنم.
چرا رییس جمهور که خود ادعا می کند از تصمیمات دیکتاتور مابانه و یک شبه دولت قبل رنج می برد وبسیاری را اصلاح کرده وبرگردانده (مانند سازمان مدیریت وبرنامه ریزی کشور)خودش را ملزم به واگذاری تصمیمات به بخش های تخصصی نمی داند. کارشناسان ومدیریت سازمان جنگل ها مراتع وآبخیزداری کشور و…رنج ها برده اند تا خروج دام از جنگل را نهادینه کنند تا این چهار وجب جنگل ماندگار شوند. چرا تصمیم یک شبه می گیرند چرا خود را ملزم به مقررات وقوانینی که خودشان وضع می کنند نیستند. به خودتان بیایید. عوض حمایت های لازم به دامداران برای پیشگیری از ورود به این رویشگاه های منحصر به فرد خود عامل ورود وتخریب آنها می شوید. تصمیم گیری در حوزه ای فنی را به اهل فن ومتخصصان آن واگذار کنید.