سه شنبه گذشته – 29 مرداد 87 – در معيت يك گروه كارشناسي شش نفره مركب از سيد عطا رضايي، هاشم كنشلو، قاسم حقاني، مرتضي ابراهيمي و عمار رفيعي امام راهي شهرستان اردستان شديم تا از عرصه‌ي پهناور جنگل‌هاي دست‌كاشت تاغ در شمال بخش زواره (15 كيلومتري شمال شرق اردستان و 120 كيلومتري اصفهان) بازديد كنيم. عرصه‌اي به وسعت 80 هزار هكتار كه 23 سال پيش و پس از هجوم پي در پي و بي‌امان ماسه‌هاي روان بر پيكره‌ي شهر زواره و اراضي كشاورزي اطراف آن، به همت همكاران سختكوشم در دفتر امور بيابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور تثبيت شده و بدل به يكي از شاخص‌ترين جنگل‌هاي انسان‌ساز تاغ در مناطق بياباني كشور شد.
امّا متأسفانه به دليل عدم رعايت پاره‌اي از ملاحظات فني، به ويژه بي توجهي به ظرفيت پذيرش سرزمين، امروز از آن تاغزارهاي شاداب و سرسبز به ندرت اثري مانده است؛ واقعيتي كه تصويرهاي پيش رو، آشكارا مشخص است.
البته بروز برخي تنگناهاي محيطي و شرايط سخت اقليمي، از جمله سرماي شديد سال گذشته، خشكسالي سال‌هاي 78 تا 80 و نيز سال جاري، طغيان برخي آفات و امراض، به ويژه ملخ كوهاندار و از همه مهم‌تر بهره‌برداري بي‌رويه از آب‌هاي زيرزميني منطقه، بحران پيش آمده در رويشگاه‌هاي تاغ را دوچندان كرده است.
كافي است بدانيم، عمق دستيابي به آب از 15 متر در سال 1364 به 80 متر در سال جاري رسيده است، يعني حدود 3 متر در سال، آبخوان منطقه در حال كاهش سطح و اُفت آب است كه فوق‌العاده خطرناك و بنيان‌كن، به ويژه براي 15حدود هزار نفر اهالي زواره است.
البته بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش زواره شهرستان اردستان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۲۹۹۰ نفر بوده است. اين در حالي است كه جمعيت زواره در سال 1345، پنج هزار نفر بوده و در سال 1382، به 8750 نفر افزايش يافته است. به ديگر سخن، هرچند در كل شتاب افزايش جمعيت در زواره – به نسبت بسياري از مناطق كشور – چندان زياد نبوده است، امّا به نظر مي‌رسد، اين شتاب در سال‌هاي اخير به طرز محسوسي در حال افزايش بوده، به شكلي كه ميزان افزايش جمعيت زواره در طول سه سال 1382 تا 1385، بيشتر از 37 سال 1345 تا 1382 بوده است! زنگ خطري كه بايد جدي گرفته شود و هم‌اينك شناسه‌هاي آن در افت محسوس سطح آب زيرزميني منطقه و افزايش برهنگي خاك كاملاً نمودار است.
اين در حالي است كه زواره، يكي از كهن‌زادبوم‌هاي ايران به شمار آمده و از آن با عنوان «نگين مهجور كوير» ياد شده، شهري كه داراي ابنيه‌ي تاريخي فراوان پيش و پس از اسلام بوده و قدمت بازار آن به بيش از هزار سال مي‌رسد. افزون بر آن، بسياري بر اين باورند كه منار زواره واقع در مسجد امام حسن مجتبي، در پيش از اسلام آتشكده بوده است.
گفتني آن كه شهر زواره در حاشيه‌ي جنوبي كوير مركزي ايران با سطحي هموار و مسطح و با شيبي ملايم در 52 درجه و 27 دقيقه طول شرقي و 33 درجه و27 دقيقه عرض شمالي در بستر حاشيه اي كوير گسترده است. زواره در شمال به كوير نمك و شرق به كوير و تپه‌هاي ماسه‌اي اطراف و از جنوب غربي به اردستان و جنوب شرقي به شهرستان نائين و رشته كوه‌هاي متعدد كوهرنگ منتهي مي‌شود .
زواره تا نائين 115 كيلومتر و تا نطنز 75 كيلومتر فاصله داشته و ارتفــاع متوسط آن از سطح دريا 905 متر است. همچنين شيب منطقه در حالت غرب به شرق اختلافي معادل 3% به 1% و جنوب به شمال 5% به 1% را نشان مي‌دهد. در مجموع از نظر توان آب‌شناختي نيز منطقه اي فقير به شمار آمده و فاقد شبكه‌ي آب‌هاي سطحي دايم است.
مؤخره:
از مسئولين منابع طبيعي استان و شهرستان، آقايان مهندس شاملي (معاون فني اداره كل منابع طبيعي اصفهان)، مهندس جلالي (رييس اداره بيابان اصفهان)، مهندس كبريايي (رييس اداره منابع طبيعي اردستان) و مهندس نساجيان از كارشناسان منابع طبيعي زواره كه گروه را همراهي كردند، صميمانه قدرداني مي‌كنم.
استاد درویش
گویا آقای مهندس مرتضی ابراهیمی رستاقی عضو محترم شورایعالی جنگل نیز حضور داشتند ، ضمنا” آن طور که ایشان به طور شفاهی برایمان توضیح دادند داستان فرصت پرداختن بیشتری دارد که امیدوارم در فرصت مناسب توضیح بیشتری بفرمایید
پاسخ:
سلام جناب جباري عزيز
بله در خدمت مهندس ابراهيمي عزيز هم بوديم. عكس ايشان هم كه منتشر شده است.
موفق باشيد.
پدرم همکار شما بود 30 سال .به همین دلیل خیلی دوستون دارم
پاسخ:
سپاسگزارم. اميدوارم بتوانم سزاوار همكاري با پدر بزرگوارتان باشم.
جناب مهندس درویش عزیز
با سلام
تاغکاری علاوه بر محاسن زیادی که دارد ولی چون دیرزیستی این گیاه طولانی نیست و در ضمن با انتقال املاح جذب شده توسط برگها به خاک می تواند موجبات شوری خاک را فراهم آورد عملا فقط به عنوان یک مسکن قوی برای تثبیت شن مطرح است و در درازمدت به مشکلات منطقه می افزاید. به عنوان مثال در مطالعه رابطه خصوصیات خاک و رشد گیاه سیاه تاغ در دشت سگزی اصفهان به این نتیجه رسیدیم که گیاه تاغ با انتقال املاح از برگها به سطح خاک باعث شور شدن حداقل دو افق خاک (0-30 و 30 تا 60 سانتیمتر از سطح) شده است و مقدار شوری در این دو افق در مقایسه با سایر افقهاقابل ملاحظه است.
با احترام
احسان زندی اصفهان
پاسخ:
با سپاس از شما و تشكر از اطلاعات ارزشمندي كه در اختيار قرار داديد. گفتني آنكه اصولاً عرصه هاي بياباني به دليل توانمندي هاي بوم شناختي و درجه شكنندگي بالاي آنها، از سازگاري كمي برخوردار هستند و سزاوارتر آن است كه به جز در مواردي كه سكونتگاهي انساني و يا سازه اي راهبردي مثل خطوط آهن در معرض خطر نيست، ازاين شيوه تثبيت استفاده نشود.
موفق باشيد.
دستتان درد نکند ” ودر کار فوق العاده مهمی که درپیش گرفته اید موفق وپاینده باشید .وبلاگ زیبایتان در وبلاگمگذاشتم.
با عرض سلام
به خاطر فعالیتهای شایسته شما و همکارانتان در این منطقه تشکر می کنم . موضوع پایان نامه بنده نیز در مورد تاغزارهای اردستان می باشد. از اینکه توانستم از این وبلاگ شما استفاده کنم کمال تشکر را از شما دارم .ضمنا از دوست عزیزم جناب آقای مهندس نساجیان که کمکهای شایانی در این زمینه به بنده نمودند قدردانی می نمایم.
با سلام
ضمن تشکر از آقای مهندس درویش و دوست عزیزم آقای مهندس قدیمی، بنده در مورد این عزیزان فقط انجام وظیفه نمودم.
هر گونه کمکی که در این زمینه از من ساخته باشد در خدمت دوستان علاقمند هستم .
با تشکر
مطلب شما خوب بود ولی اگر می شد در این بین هم روستا های بخش زواره هم رو معرفی می کردید خوب بود اسم روستای ما حسین آباد است که در فاصله 18 کیلومتری جاده زواره به کاشان یا مهاباد قرار دارد ونشانی وبلاگ آن این استhttp://www.hoseinabad4.blogfa.com/ لطفااین ادرس رو در مطالب این سایت معرفی کنید
موفق باشی مرتضی جان. همچنین از آقای نساجیان و حسین قدیمی عزیز هم ممنونم.
محض اطلاع شما دوست عزیر این تاق زارها در زمان شاه کاشت شده و نه در 20 سال پیش. من 25 سالمه و از زمانی که که بچه بودم این تاغزارها بودند و تنها مدیریت غلط و بدون فکر اقایان آنها را از بین برد.من حتی در مورد از بین رفتن آنها با خانم جوادی رئیس محیط زیست کشور در دولت احمدی نژاد صحبت کردم ولی هیچ اقدامی انجام ندادن.
درود بر محمد عزیز:
بنابر اطلاع همکارانم در منطقه، این تاغزارها در سال 1363 کاشته شده اند. چنانچه مستنداتی دارید برای اثبات ادعای خویش لطفا ارایه فرمایید.
متشکرم.
سلام
کجایید که تاغزارهای زواره را خود مامورین جنگلبانی و بیابان زدایی ریشه کن کردند و ذغال کردند و پولهای میلیونی به جیب زدند و آب هم از آب تکان نخورد.
اگر امکان دارد عکس این فاجعه را برایم ارسال دارید تا پیگیری کنم.
درود …
با عرض خسته نباشید خدمت آقای درویش و همکاران و با تشکر از مطلب خواندنیتان، ذکر چند نکته ضروری مینماید: ایستگاه بیابانزدایی اردستان در سال 1352 تاسیس و تاغکاری عملا از همین سال شروع شد.
یکی از مهمترین مشکلات تاغزارها افزایش فوق العاده بی رویه وسعت تاغزارها بدون احتیاج مبرم و افزایش پمپاژ آبهای زیرزمینی توسط تاغ ها و کاهش سطح آبهای زیرزمینی می باشد.
علاوه بر وسعت بی اندازه تراکم پوشش بسیار زیاد تاغ در بعضی مناطق و ضعیف شدن تمامی آنها در اثر رقابت شدید قابل جلوگیری است. با تنک سازی و اجازه چرای قابل کنترل به دامها در آن مناطق.
متاسفانه اگر به جای افزودن بی مورد به تغزارهای منطقه این هزینه ها به مصرف نگهداری و جوانسازی وسعت کمتری میرسید باعث گسترش مناطق تحت کشت و افزلیش شدید بهره برداری از آبهای زیرزمینی نمیشد
امید است که به زحمات شما و همکاران شاهد بهره برداری های علمی تر و توجه بیشتر به مسائل اکولوژیک و توسعه پایدار باشیم.
درود بر جناب عامری عزیز و ممنون از درج این نکات آموزنده و مفید.
شاید یکی از مهم ترین مشکلات در تاغ کاری ها همین عدم توجه به انبوهی بهینه آنها باشد.
سرفراز باشید.
سلام به علاقه مندان ودلسوزان:سال85دریکی از مدارس منطقه مشغول کار بودم وهرروز دیدن دود کوره های زغال داخل جنگل آزارم میداد روزی برحسب وظیفه با اداره مربوط تماس گرفته وموضوع را گزارش نمودم اما رییس وقت در جواب مشتی بد وبیراه نثار بنده ودیگر آدمهای فضول نموده واذعان داشتند قطع درختان تاغ کاملا کارشناسی شده وربطی به من و امثال من ندارد ضمنا ایشان از فاصله 15کیلومتری میدیدند که تاغ سوزی در کار نیست وبهره برادری بطریق علمی انجام میشود ماهم که میدیدم چگونه جنگل میسوزد سکوت کرده و بهره برداری بعض ها رادیدیم ضمنا این جنگل متعتق به سال 1352وحاصل زحمت دانش آموزان و دلسوزان آن زمان و تاراج آن مربط به زمان حال وطرح های کارشناسی کارناشناسان است ارواح روح جنگل تاغ/گنبد امامزاده یحی(ع)/سابط کمال/ محراب منحصر به فرد مسجد پامنار/ حمام بنکویه/و. . .صلوات
من کاملا با دبیر جغرافی هم عقیده هستم … الآن که بیابان زدایی برای کشور هایی از جمله ایران یک موضوع بسیار حیاتی به شمار میرود ، توقع ما از مسئولین مربوطه بسیار بیشتر از اینهاست .
با سلام خدمت جناب اقای مهندس نساجیان میخواستم ببینم ایا امارهای محرمانه ای وجود دارد که شما از طرف اداره کل با محدودیت ومعذوریت روبرو باشید برای در اختیار گذاشتن اون امارها به افراد علاقه مند بکار در زمینه ی تاغ و بهره برداری های که در سال های گذشته صورت گرفته؟؟؟؟؟؟؟؟؟
با سلام، باید خدمت جناب آقای صالح عزیز عرض کنم که هیچگونه آمار محرمانه و هیچگونه محدودیت و معذوریتی وجود ندارد؛ اتفاقا خود اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان در این زمینه تحقیق کرده و جالب است بدانید به این نتیجه رسیده که تنها در 6 درصد از تاغزارهای استان طرح پرورشی به شیوه قدیم اجرا شده که اتفاقا دقیقا این امار را در اختیار آقای صالح قرار دادم. همچنین مسلما این اداره از تحقیقات بعدی هم استقبال میکند، دلیل این مدعا را میتوانید از آقای مهندس کشاورز، کارشناس ارشد مقابله با بیابان زایی بپرسید؛ آیا غیر از این است که بنده در همکاری با ایشان حتی کار صحرایی هم انجام دادم بدون اینکه حتی اسمی از بنده در پایان نامه ایشان برده شود؟ ضمنا برای اطلاع همه دوستان باید عرض کنم که کاملا قبول داریم که در گذشته اشتباهاتی صورت گرفته ولی مهم این است که روند اصلاح شده مثل اینکه از سال 1387 به بعد بهره برداری از تاغزارها در کل استان اصفهان کاملا ممنوع شده و در شهرستان اردستان با متخلفین هم به شدت برخورد شده و احکام قضایی سختی برای آنها در نظر کرفته شده که برای حفظ آبروی آنها منتشر نشده که اگر شخصی علاقمند بود میتوانم به صورت مخفف اسم آنها را اعلام کنم. حتی یک برنامه مستند با نام شنهای روان در همین زمینه با همکاری این اداره تهیه و از سیمای مرکز اصفهان پخش شد. البته کاملا قبول داریم که هنوز هم قاچاق چوب تاغ وجود دارد ولی باید انصاف داد که آیا کنترل شده یا نه؟
در پایان باز هم از آقای صالح و اینکه چگونگی تشکر از کسی که در حد توان همکاری کرده را به بنده آموختند سپاسگزارم!!!!
با سلام
بعد از یک سال به سایت شما اومدم تا به اطلاعاتی در مورد مساحت تاغ زار ها دسترسی پیدا کنم که جواب جناب آقای مهندس نساجیان را دیدم.
در ابتدا از زحمات ایشان سپاس گزاری می کنم که هموار به بنده هم در دوران کارشناسی و هم در تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد کمک های زیادی کردن
لازم به ذکر است برای جلوگیری از سوء تفاهمی که پیش امده یک نکته را بیان کنم
بنده در مقطع ارشد در دانشگاه تهران در حال نوشتن یک مقاله تحت عنوان بررسی تاثیر تاغزارها بر روی پشه سالک بودم که با استقبال زیاد اساتید دانشگاه روبرو شد چون کاری بود تازه و هم مرتبط با پزشکی و هم منابع طبیعی.برا بدست اوردن امار افراد مبتلا به سالک با سختی های زیادی روبرو شدم و تمام مسئولین با محرمانه خواندن این آمار از دادن آن خودداری می کردند وحتی تا اصفهان هم رفتم و در آن زمان بود یعنی در آبان ماه از دانشگاه ایمیلی برای شما گذاشتم با این مفهوم که نخواستم توضیحات بیشتری دهم که اگر بمانند شبکه بهداشت و درمان برای شما محدودیت وجود دارد(فقط در حد سوال بود نه کنایه یا…..) من از تهران تا اردستان نیایم و کلاس هایم را غیبت کنم. از شما این سوال را پرسیدم وگرنه هیچ منظور دیگری که باعث ایجاد سوء تفاهم شود را نداشتم
باز هم از جناب اقای مهندس نساجیان بخاطر کمک های بی شائبه اش در زمینه جلسه بحث کارشناسی و پایان نامه ی ارشد بنده سپاس گزارم
به نام خدا
با توضیحات آقای صالح سوء تفاهم برطرف شد.
همیشه موفق باسید.