در حالی که روزگار مردمان رفسنجان، زابل، نهبندان، بندرعباس و بندرلنگه در خشک‌ترین شرایط خود در طول 30 سال گذشته قرار دارد، مردمان ایران‌شهر در جنوب شرق و پارس‌آباد مغان در شمال غرب، کبک‌شان خروس می‌خواند! زیرا بین 45 تا 60 درصد بیشتر از آنچه که میانگین سالانه‌ی بارندگی‌شان بوده، تاکنون از ریزش‌های آسمانی بهره برده‌اند. همچنین در حالی که مردمان غرب مازندران (رامسر) در کابوس خشکسالی غوطه می‌خورند، خاورنشینان مازنی (بابل)، همچنان در ترسالی روزگار می‌گذرانند. درمجموع امّا شدت خشکسالی کشور، نسبت به ماه پیش، حدود 11 درصد کاهش یافته و هم‌اکنون مساحت آن بخش از ایران که متأثر از درجاتی از خشکسالی است، به 67 درصد رسیده است. این درحالی است که اگر نوسانات 20 درصد بالا یا کمتر از نرمال را صرف‌نظر کنیم، آنگاه با نگاهی خوشبینانه‌تر می‌شود اعلام کرد که در پایان شش ماهه‌ی نخست سال آبی 89-1388، حدود 69 درصد کشور در شرایط نرمال قرار داشته‌اند؛ وضعیتی که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، نشان از سرسبزی بیشتر فروردین 1389 دارد. این در حالی است که شرایط در استان اصفهان، برعکس بوده و درجه‌ی خشکسالی از نظر شدت و وسعت مناطق تحت اثر افزایش یافته است؛ آن هم در شرایطی که خود شهر اصفهان، بیش از 60 درصد بارندگی‌اش بهتر از ماه قبل بوده است. چنین رخدادهایی بار دیگر نشان می‌دهد که تا چه اندازه پراکنش و دامنه‌ی تغییرات بارندگی در ایران غیرقابل پیش‌بینی و انحراف معیار آن قابل توجه است. واقعیتی که ضرورت کاهش وابستگی معیشتی به سرزمین را در اولویت‌های درازمدت کشور تأکید می‌کند.
    اینک مشروح گزارش تیم سختکوش دکتر مرتضی خداقلی عزیز را در پایگاه مدیریت خشکسالی استان اصفهان با هم مرور می‌کنیم و در نخستین روز از فروردین ماه 1389 – در نوروز دل‌افروز – آرزو می‌کنیم تا در نقشه‌هایی که برای سال نو می‌کشند، از رنگ سبز بیشتر استفاده کنند.

وضعیت خشکسالی ایران از مهر تا 25 اسفند 1388

    بررسی مطالعات انجام گرفته در پایگاه مدیریت خشکسالی استان اصفهان و همچنین پایش و تحلیل آخرین نقشه‌های خشکسالی تهیه شده توسط کارشناسان این پایگاه تا 25 اسفندماه 1388 (پایان شش ماهه اول سال آبی 89-88) نشان از افزایش نسبی بارندگی در برخی نقاط کشور در مقایسه با پایان بهمن‌ماه دارد.

    نقشه وضعیت خشکسالی از ابتدای مهرماه تا 25 اسفندماه 1388 نشان می‌دهد که مجموع بارندگی در 67 درصد از مساحت کشور کمتر از میانگین دراز مدت بوده و خشکسالي خفيف تا بسيار شديد در این مناطق حاکم بوده است (نمودار شماره 1) که در مقایسه با ماه قبل 11 درصد کاهش خشکسالی را شاهد بوده‌ایم. این نواحی در بیشتر قسمت‌های کشور به استثنای بخش‌هایی از شمال غرب و غرب و بخش‌هایی از جنوب شرق کشور دیده میشود. به طور خلاصه وضعیت خشکسالی در ایران طی این مدت به شرح زیر قابل ارایه است:
    خشکسالی بسیار شدید (کاهش بیش از 60 درصد از بارش نرمال) به طور پراکنده در محدوده‌های کوچکی در شهرستان‌های نهبندان (خراسان جنوبی)، زابل (سیستان و بلوچستان)، رفسنجان (کرمان)، بندرعباس و بندر لنگه (هرمزگان) دیده شد، شهرستان‌های زهک و چابهار (سیستان و بلوچستان) و کرمان، جیرفت، انار و شهربابک (کرمان) شاهد خشکسالی شدید (کاهش 45 تا 60 درصد بارش نرمال) طی این مدت بوده‌اند. در بخش‌هایی از استان‌های کرمان (شهرستان سیرجان)، فارس (داراب، فسا، آباده و اقلید)، هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان، اصفهان (نایین، نطنز و کاشان)، یزد (رباط و یزد)، خوزستان (دزفول و آبادان) و به طور پراکنده در شهرستان‌های رامسر (مازندران)، شیراز (فارس) و مشهد (خراسان رضوی)، خشکسالی متوسط (کاهش 20 تا 45 درصد بارش نرمال) را پشت سر گذاشته‌اند.
    گستره‌ی وسیعی از کشور (8/48 درصد) در شرایط خشکسالی خفیف این مناطق شامل کل استان تهران(تهران، فیروزکوه و کرج)، قسمت اعظم استان‌های ایلام (ایلام و دهلران)، خراسان رضوی (تربت جام، کاشمر، سبزوار و بشرویه)، خراسان جنوبی (قائن)، مرکزی (ساوه و اراک)، خوزستان (اهواز و بستان) و بخش‌هایی از استان‌های یزد (بافق)، اصفهان( اردستان)، قم، بوشهر(کنگان)، هرمزگان(جاسک)، کرمان، گرگان(مراوه تپه)، مازندران(نوشهر)، گیلان(رشت و منجیل) و شهرستان‌های اردبیل، خوی و پیرانشهر (آذربایجان غربی) بوده است.
    افزایش تا 20درصد از بارش نرمال در قسمت‌های وسیعی از استان‌های آذربایجان غربی( ماکو و ارومیه)، آذربایجان شرقی(تبریز، کردستان (مریوان و سنندج)، کرمانشاه (کرمانشاه و سرپل ذهاب)، همدان (همدان و کنگاور)، لرستان، اصفهان (داران)، چهارمحال و بختیاری (لردگان)، کهگیلویه و بویراحمد، سیستان و بلوچستان (سراوان)، در بخش‌هایی از استان‌های گیلان(منجیل)، مازندران (بابلسر)، گرگان(گرگان)، سمنان (سمنان) و به‌طور پراکنده در شهرستان‌های بیرجند (خراسان جنوبی)، سرخس (خراسان رضوی) و بم (کرمان)دیده می‌شود. شایان ذکر است برخی منابع افزایش و کاهش 20 درصد میانگین دراز مدت را تحت عنوان “شرایط نرمال” در نظر می‌گیرند، بنابراین مطابق نمودار 1 حدود 69 درصد مساحت کشور طی 6 ماه گذشته از نظر دریافت ریزش‌های آسمانی در شرایط نرمال قرار داشته‌اند.

    شهرستان‌های زنجان، میانه، مراغه و جلفا (آذربایجان شرقی)، تکاب (آذربایجان غربی)، ملایر (همدان)، شهرضا و اصفهان (اصفهان)، کوهرنگ و بروجن (چهارمحال بختیاری)، شاهرود (سمنان)، قوچان (خراسان رضوی)، زاهدان و خاش (سیستان و بلوچستان)، کهنوج و بافت (کرمان) و لار و زرقان (فارس)، افزایش 20 تا 45 درصد از بارش نرمال را شاهد بوده‌اند. افزایش 45 تا 60 درصد بارش نرمال تنها در شهرستان‌های پارس‌آباد (اردبیل) و ایرانشهر (سیستان و بلوچستان) قابل ملاحظه است.
    در نهایت رفسنجان با حدود 78 درصد کاهش بارندگی و پارس‌آباد مغان و اصفهان با بیش از 60 درصد افزایش بارش نسبت به میانگین درازمدت به ترتیب کم‌باران و پرباران‌ترین نقاط کشور طی این مدت بوده‌اند.
    مقایسه میزان بارش دریافتی استان‌های مختلف کشور نسبت به میانگین دراز مدت آن در بازه زمانی ابتدای مهر ماه تا 25 اسفند‌ماه 1388 در نمودار 3 نشان داده شده است. این مقایسه که صرفاً بر اساس آمار ایستگاه‌های سینوپتیک و به صورت حسابی محاسبه شده است، تغییرات بسیار شدید میزان بارش دریافتی در استان‌های مختلف را نشان می‌دهد. استان قم (قم) با کاهش حدود 47 درصد نسبت به میانگین درازمدت، خشک‌ترین استان و آذربایجان شرقی (تبریز، اهر، مراغه، سراب، میانه، مرند، جلفا، سهند) با حدود 26 درصد افزایش نسبت به میانگین درازمدت، پربارش‌ترین استان است. در مجموع میانگین حسابی آمار بارش ایستگاه‌های سینوپتیک کل کشور از ابتدای مهر تا 25 اسفندماه  سال جاری معادل 236 میلی‌متر است که نسبت به آمار بلند مدت آن (244 میلی‌متر) حدود 4 درصد نقصان داشته است.

    وضعیت خشکسالی استان اصفهان تا 25 اسفند ماه 1388
    بررسی نقشه وضعیت خشکسالی استان اصفهان تا 25 اسفندماه 1388 نشان می‌دهد که درصد مناطقی که در آنها مجموع بارندگی کمتر از میانگین درازمدت بوده است به حدود 2/74 درصد می‌رسد که نشان‌دهنده وخیم‌تر شدن وضعیت خشکسالی نسبت به ماه گذشته (پایان بهمن‌ماه) است. خلاصه‌ای از وضعیت خشکسالی در استان در ادامه ارایه می‌شود.
    خشکسالی متوسط در ناحیه خورو بیابانک در شرقی‌ترین قسمت استان، بخش‌هایی از شرق و نطنز، آران و کاشان در شمال استان دیده می‌شود. در قسمت اعظم استان (7/63درصد) در بخش‌های انارک، چوپانان، اردستان، میمه، گلپایگان، ورزنه و حنا خشکسالی خفیف (کاهش کمتر از 20 درصد از بارش نرمال) دیده می‌شود. مساحت قابل توجهی از استان (8/21 درصد) شامل نواحی چادگان، فریدن و فریدون‌شهر (در غرب استان)، تیران و نجف‌آباد و سمیرم (در جنوب استان) تا 25 اسفندماه 1388 شاهد افزایش بارشی کمتر از 20درصد از بارش نرمال بوده‌اند. شهرضا، مبارکه، زرین‌شهر، دهاقان و فلاورجان طی این مدت افزایش بارشی در حدود 20 تا 45 درصد از بارش نرمال را تجربه کرده‌اند. افزایش 45 تا 60 درصد بارش نرمال در اصفهان مشاهده شده است.
    در نهایت خور و بیابانک با حدود 42 درصد کاهش بارندگی و اصفهان با 66 درصد افزایش بارش نسبت به میانگین درازمدت به ترتیب کم‌باران و پرباران‌ترین نقاط استان طی این مدت بوده‌اند.