دوشنبه و سه‌شنبه گذشته (20 و 21 خرداد 87) به همراه جمع كثيري از پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه محيط زيست، در تالار علامه اميني دانشگاه تهران حاضر شدم تا به مناسبت آيين‌هاي بزرگداشت هفته محيط زيست، در دوّمين كنفرانس ملّي روز جهاني محيط زيست شركت كرده و به ارايه‌ي بخشي از نتايج مطالعات و پژوهش‌هاي خويش و همكاران عزيزم، محمّد سعيد توكل و حميدرضا عباسي در قالب دو مقاله بپردازم (عناوين مقاله‌ها عبارت بودند از: «رويكردي نوين به مديريت پايدار آب در حوضه آبخيز مند – ص 48» و «طراحي محيطي و اهميت آرايش منظر در حوزه بوم‌گردي – ص 191).

اين كنفرانس به همت دانشكده محيط زيست دانشگاه تهران و مركز تحقيقات بسيج دانشجويي دانشكده تحصيلات تكميلي محيط زيست و نيز با مشاركت شهرداري تهران، شركت بهينه‌سازي مصرف سوخت (I.F.C.O)، شركت سهامي ذوب‌آهن اصفهان، شركت كنترل كيفيت هوا، سازمان ملّي مقاوم‌سازي، خانه محيط زيست تهران، شركت بازرسي كيفيت و استاندارد ايران و چند سازمان دولتي، دانشجويي و مردم‌نهاد ديگر ساماندهي و برگزار شد. دكتر غلامرضا نبي بيدهندي، رييس دانشكده محيط زيست دانشگاه تهران، رياست اين كنفرانس را برعهده داشت و دبير علمي آن دكتر عبدالرضا كرباسي بود.
از مهمترين نقاط مثبت اين كنفرانس بايد به اطلاع‌رساني شايسته آن و حضور جمع قابل‌توجهي از علاقه‌مندان در سطوح مختلف در اين همايش علمي سبز اشاره كرد كه هم نشان از علاقه‌مندي روزافزون مباحث زيست‌محيطي در بين جامعه‌ي تحصيل‌كرده‌ي كشور دارد و هم حكايت از توانمندي برگزاركنندگان اين كنفرانس (از بين 819 مقاله ارسال شده به دبيرخانه همايش، 406 مقاله پذيرفته‌شده و چكيده‌ي آنها، همزمان با آغاز همايش در اختيار شركت‌كنندگان قرار گرفت). جالب اينكه مشابه چنين استقبال كم‌نظيري را همين سه‌شنبه‌ي گذشته در مراسم روز جهاني مقابله با بيابان‌زايي (28 خرداد) شاهد بودم كه آشكارا نشان مي‌داد تا چه اندازه  مردم، متخصصان و مسئولين نسبت به خطر بيابان‌زايي حساس شده‌اند.
امّا با وجود چنين استقبال كم‌نظيري، متأسفانه مديريت ضعيف حاكم بر هر دو همايش، سبب بي‌نظمي‌هاي گسترده و تأخيرهاي فراوان و جابجايي مكرر برنامه‌هاي از پيش اعلام شده گرديد. به نحوي كه هيچ يك از مسئولين تراز اوّل سازمان حفاظت محيط زيست در كنفرانس روز جهاني محيط زيست شركت نكردند (موضوعي كه مورد انتقاد شديد رييس كنفرانس در سخنراني افتتاحيه هم قرار گرفت) و افزون بر آن جاي بسياري از اساتيد نام‌آور اين حوزه، همچون دكتر مخدوم و دكتر ياوري در اين همايش خالي بود. در عوض رياست سازمان حفاظت محيط زيست در 28 خرداد خود و همسرش را به مراسمي در مركز آموزش كلاك رساند و در آن به ايراد سخن پرداخت، كه حتا وزير مربوطه (يعني آقاي اسكندري) در آن شركت نكرد! همانگونه كه وزير نيرو نيز به جاي خود، معاونش (دكتر زرگر) را راهي اين مراسم كرد. البته در مراسم دوّم، تقريباً تمامي اساتيد ممتاز و شاخص حوزه‌ي بيابان، حتا آنها كه معمولاً گرفتاري‌هاي شغلي فراواني دارند (همچون دكتر حسن احمدي و دكتر زهتابيان) حاضر بودند كه البته به دليل وجود بي‌نظمي‌هاي حاكم بر جلسه و عدم استقرار يك سامانه‌ي مطلوب شنيداري در تالار همايش، به حالت اعتراض مراسم را ترك كردند. حتا محمّد علي اينانلو كه در هيبت مجري مراسم روز جهاني مقابله با بيابان‌زايي ظاهر شده بود، از خطاب برخي از سخنرانان و نيز پوستر مراسم كه اشاره به «روز جهاني بيابان‌زدايي» داشتند، گله‌مند بود و آن را آشكارا تذكر داد كه بيابان هم يك اكوسيستم قابل احترام است و نبايد براي انهدام و نابودي آن اقدام كرد. موضوع ساده‌اي كه گويا هنوز پس از 40 سال از تأسيس نهادهاي مرتبط، به گوش مسئولين اين حوزه فرو نمي‌رود! اينانلو، حتا در اعتراض به وضعيت ناگوار صوتي سالن، اقدام به قطع كامل يكي از ميكروفن‌ها كرد تا اصوات گوش‌خراش و ناهنجار ناشي از آن قطع شود!
البته در مراسم روز جهاني مقابله با بيابان‌زايي، براي نخستين‌بار – و به پيشنهاد نگارنده و تأييد مهندس مقدسي – امكانات كشور در استحصال و مهار كارمايه (انرژي)‌هاي نو نيز در نمايشگاه جنب همايش در معرض ديد بازديدكنندگان قرار گرفت و علاوه بر نمايش اجاق‌هاي خورشيدي و پخت نان سنتي، بروشورهاي مفيدي نيز به رايگان در بين حاضرين توزيع گرديد. افزون بر آن، حضور رسانه‌اي خبرنگاران هم چشم‌گير بود و جا در جا مي‌توانستي عده‌اي را در حال مصاحبه گرفتن يا مصاحبه كردن ببيني. نكته‌ي مثبت ديگر، حضور چشمگير تشكل‌هاي مردم‌نهاد بود كه اين مجال را يافتند تا در تالاري مستقل به بحث و تبادل نظر بپردازند.
به هرحال همان گونه كه از آقاي اسكندري به عنوان عالي‌ترين مقام وزارت جهاد كشاورزي انتظار مي‌رود تا با حضور در چنين مناسبت‌هايي، عملاً پايبندي و علاقه‌ي خود را به مباني منابع طبيعي و آموزه‌هاي مهار بيابان‌زايي نشان داده و زحمتكشان اين حوزه را مورد تشويق و تقدير قرار دهد (در همين جا به همكار عزيزم، دكتر محمّد خسروشاهي كه براي دوّمين بار به عنوان محقق نمونه بخش بيابان برگزيده شد، تبريك مي‌گويم)؛ از خانم جوادي و معاونين ايشان نيز انتظار مي‌رفت كه در كنفرانس روز جهاني محيط زيست شركت مي‌كردند.
تآمل‌برانگيز‌تر اينكه در طول سه سالي كه از برگزاري اين مراسم در دوره آقاي اسكندري مي‌گذرد، ايشان در دو دوره غيبت داشتند، در حالي كه وزير جهاد كشاورزي مطابق قانون مصوب مجلس شوراي اسلامي، به عنوان نماينده‌ي تام‌الاختيار رييس‌جمهور، رييس كميته‌ي عالي برنامه اقدام ملّي مقابله با بيابان‌زايي نيز هست، كميته‌اي كه از آغاز صدرات جناب اسكندري نمي‌دانم به كدام دليل هيچ حرف و سخني از آن به ميان نمي‌آيد و عملاً در محاق فرو رفته است!

در انتها نمي‌توانم به سخنراني مستدل و ارزشمند دكتر علي محمّد نوريان، رييس سازمان هواشناسي كشور در دومين كنفرانس ملّي روز جهاني محيط زيست اشاره نكنم. سخنراني زنهاردهنده‌اي با عنوان: «تغيير اقليم، چالشي براي توسعه پايدار» كه به سادگي و شفافيت هر چه تمام‌تر با زبان آماري نشان مي‌داد: شمار پديده‌هاي حدي (خشكي زياد، بارندگي اندك، گرما و سرماي بي‌سابقه، سيل عظيم و …) در طول يكي دو دهه‌ي اخير و متأثر از فرآيند جهان‌گرمايي (Global warming) و تغيير اقليم در كشورمان رو به افزايش است و افزون بر آن دامنه‌ي تغييرات شبانه‌روزي دما (DRT) در اغلب ايستگاه‌هاي سينوپتيك و شهرهاي ايران در حال كاهش است. رخداد نگران‌كننده‌اي كه ژرفاي آسيب‌پذيري محيط زيست ايران را آشكارا ثابت مي‌كرد. نكته جالب ديگر تسلط كامل نوريان به محتواي مباحث علمي بود كه ارايه مي‌داد؛ نكته‌ي ظاهراً ساده‌اي كه متأسفانه در اغلب مديراني در اين سطح و بالاتر (معاون وزير يا وزير) نمي‌بينيم و آنها معمولاً به خواندن متن سخنراني‌اي مي‌پردازند كه حتا در روخواني آن هم با لكنت مواجه مي‌شوند! كه البته به دليل رعايت پاره‌اي از ملاحظات امنيتي! از ذكر مصداق‌هاي آشكار آن معذور هستم.

يادم آمد يك پارادوكس ديگر را نيز گوشزد كنم! جناب نوريان، امسال نيز در مراسم روز جهاني مقابله با بيابان‌زايي دعوت شده و قرار بود سخنراني كند، امّا نه‌تنها خودش نيامد، بلكه معاون ايشان – دكتر كمالي – هم نيامد و اين موضوع وقتي بر حاضرين آشكار شد كه محمّدعلي اينانلو از وي براي قرار گرفتن در جايگاه و ارايه‌ي سخنراني دعوت كرده بود! رخدادي كه اوج هماهنگي و هارموني حاكم بر مراسم را نشان مي‌داد. بي دليل نبود كه حتا نماينده فائو در ايران هم به جاي خود، يكي از كارمندان ايراني دفترش را فرستاده بود تا متني را به اين مناسبت و براي خودش از رو بخواند! چرا كه در هنگامه‌ي روخواني ايشان، تقريباً آن اندك افرادي كه هنوز باقيمانده و تالار همايش را ترك نكرده بودند، يا مشغول گپ زدن با يكديگر بودند و يا در هواي مطبوع و خنك تالار چرت مي‌زدند!

مؤخره:
چرا براي مديريت نوع ايراني! تدارك برنامه‌هاي يك همايش يك يا دو روزه تا اين حد دشوار است؟ چرا در ايران كمتر كسي به ياد دارد كه همايشي در سر ساعت مقرر شروع شده باشد و برنامه‌هاي سخنراني دقيقاً مطابق آنچه كه از پيش اعلام شده بود، پيش رفته باشد. وقتي كه نمي‌توانيم براي يك روز برنامه‌ريزي كنيم، چگونه است كه ادعا داريم مي‌توانيم براي دوره‌هاي پنج‌ساله و 20 ساله برنامه‌ريزي نماييم؟!

مؤخره 2:
نگارنده در طول هفته گذشته، دست‌كم در چند همايش و گردهمايي و سخنراني شركت كرد كه علاوه بر دو مورد ياد شده بايد به همايش روز جهاني مقابله با بيابان‌زايي در اهواز (26 خرداد)، همايش تجليل از برترين‌هاي رسانه در حوزه محيط زيست (23 خرداد)، نشست چاره‌جويي خشكسالي در سازمان نظام مهندسي كشاورزي استان تهران (21 خرداد) و يكي دو نشست ديگر اشاره كرد كه هيچ يك از آنها در سر ساعت مقرر شروع نشد و بسياري از كساني كه مقرر بود در آن شركت كنند، حاضر نشدند!