شاید هیچ کشتی غرق شده‌ای در بوشهر به اندازه‌ی رافائل شهرت و محبوبیت نداشته باشد؛ آن هم در شرایطی که بیش از 30 سال از غرق آن می‌گذرد! چرا؟ و حتی مهم‌تر از این چرا آن است که هیچیک از دوستداران محیط زیست و آبزیان بوشهر دوست ندارند رافائل اینک از آب به درآمده یا مجدداً لاشه‌اش جا به جا شود! چرا؟ یادداشت پیش رو به تحلیل این چرا می‌پردازد …

    هفته‌ی گذشته وقتی که برای شرکت در دومین همایش بین‌المللی خلیج فارس راهی بوشهر شده بودم، فرصتی دست داد تا با نمایندگانی از سمن‌های محیط زیستی (سازمان‌های مردم‌نهاد) استان هم گفتگو کنم. یکی از اصلی‌ترین درخواست‌های این فعالان محیط زیستی، عدم جابجایی پیکر غرق شده کشتی غول‌پیکر رافائل بود که ظاهراً هم‌اکنون در ژرفای 7 متری آب‌های ساحلی بوشهر ، جایی که فقط دو کیلومتر با نیروگاه اتمی این شهر فاصله دارد ، آرمیده است.

    اینکه چرا می‌خواهند رافائل را پس از سه دهه از آب بیرون بکشند، برمی‌گردد به ارزش سازه‌های فلزی آن که به گفته‌ی دکتر پروین فرشچی، معاون دریایی سازمان حفاظت محیط زیست تا 15 میلیارد تومان می‌ارزد؛ یعنی دست‌کم پنج برابر هزینه‌ای که باید برای بالاکشیدن کشتی و قطعه قطعه کردن لاشه‌ی آن پرداخت شود. امّا جالب‌تر، دلایل مخالفت دوستداران محیط زیست منطقه با این اقدام است. چرا که ایشان بر این باورند: اینک ساختار کشتی 276 متری رافائل در زیر آب، تبدیل به یک آشیان امن و مناسب بوم‌شناختی برای جانداران خلیج فارس شده و علاوه بر میلیون‌ها ماهی، گیاهان آبزی فراوانی هم در آن رشد و نمو کرده و چهره‌ای متفاوت، رازآلود و یگانه به آن بخشیده‌اند؛ به نحوی که خود تبدیل به یکی از جلوه‌ها و جذابیت‌های بوم‌گردی (اکوتوریسم) زیر آب برای غواصان علاقه‌مند شده و می‌تواند علاوه برای دانشمندان و پژوهشگران شیلات و محیط زیست دریایی از این منظر هم پولساز باشد. مهم‌تر آن که وجود این لاشه‌ی غول پیکر در زیرآب، اجازه نمی‌دهد تا صیادان سودجو با استفاده از روشی غیرقانونی و مهلک به نام ترال ، تمامی اندوخته‌ی جانوری و گیاهی کف بستر خلیج فارس در این ناحیه را جارو زده و از میان بردارند.

    در نتیجه چنین انگیزه‌هایی سبب شده تا دوستداران محیط زیست، در هنگام بازدید پروین فرشچی از او بخواهند تا نظر معصومه ابتکار را به این موضوع جلب کرده و اجازه ندهد تا بوم‌سازگان (اکوسیستم) آسیب‌دیده‌ی خلیج فارس بیش از این آسیب بیند.
نگارنده هم طی گفتگویی که با سردار فتح‌الله جمیری، فرمانده سپاه بوشهر داشت، مراتب نگرانی دوستداران محیط زیست بوشهر را به نامبرده منتقل کرد و وی قول داد تا از قدرت خویش استفاده کرده و اجازه ندهد تا این اتفاق رخ دهد. حتی ایشان گفت: با دوستان و همکارانش در نیروی دریایی ارتش (ارگانی که ظاهراً مالک کشتی بوده و می‌خواهد لاشه‌ی فلزی آن را از آب درآورده و بفروشد) گفتگو کرده و آنها را مجاب سازد تا از این اقدام صرفنظر کنند.

    خلاصه اینکه قصه‌ی غم‌انگیز کشتی مجلل و اشرافی رافائل که زمانی در دهه‌ی شصت میلادی به عروس مدیترانه و اقیانوس اطلس مشهور بود و در کنار برج‌های دوقلوی منهتن طنازی می‌کرد، اینک همچنان در بوشهر داغ است و نه‌تنها عکس‌ها و پوسترهای بزرگش بر سردر برخی از هتل‌ها و رستوران‌های شهر می‌درخشد، بلکه هنوز مردم این شهر از خرید عجیب دومیلیون دلاری محمدرضا شاه پهلوی در بهار 1356 شمسی یاد می‌کنند که به چه نیت آن کشتی عظیم را از ایتالیایی‌ها خرید و آنگاه حتی یکبار هم از آن استفاده نکرد!
در واقع سال‌های پایانی حکومت وی در ایران، پر بود از اشتباهات تاریخی مردی مغرور که گمان می‌کرد قدرتمندتر و محبوب‌تر از او در منطقه وجود ندارد. به ویژه وقتی که آن سخن مشهورش در آرامگاه پاسارگاد را بر زبان راند و در اوج غرور گفت: کوروش بخواب که ما بیداریم. اما چندی بعد ناچار شد در پرده‌ی تلویزیون اعتراف کند که چندان هم بیدار نبوده و پیام انقلاب مردم ایران را بسیار دیر شنیده است!
اینبار اما امیدوارم دوستداران آبزیان خلیج فارس، بیدار و هشیار بمانند و اجازه ندهند به هیچ بهانه‌ای پیکر آرمیده در خواب رافائل جابجا شده و تن زخمی خلیج فارس از این جراحت تازه، بیش از پیش آسیب ببیند.

پسین گفتار:

    می‌گویند هنگامی که رافائل برای آخرین بار بندر جنووآ ایتالیا را به سمت ایران ترک می‌کرد، مردم ایتالیا با اشک این منظره را تماشا کرده و از دولت خویش ناخشنود بودند که چرا توان نگهداری از این غول زیبای دریایی را ندارد. سرنوشت تلخ رافائل، گویی پاسخی است به آن آه مردم زادگاهش! چرا که در ایران هم هرگز از این کشتی استفاده نشد و سرانجام هم مورد اصابت موشک‌های هواپیماهای عراقی قرار گرفته و غرق گردید … منتها شاید لاشه‌ی مغروق و آرام گرفته‌ی رافائل بتواند بیشتر و بهتر از آن روزها که عروس مدیترانه بود، دل زیستمندان دریایی را بدست آورده و سبب آمرزش روح سازندگانش شود! نه؟

    نکته‌ی دوم این است که نگاه سودجویانه‌ی امروز به رافائل بی‌شباهت به وضعیت محیط زیست ایران نیست! همه می‌خواهند تا او را به یغما برده و به اصطلاح از این نمد، کلاهی برای خود به چنگ آورند و انگار هیچکس به آینده‌ای که در آن رافائل ( بخوان: طبیعت) نیست، نمی‌اندیشد.