سدها، عامل افزايش ميزان تبخير در ايران و جهان

سد كارون ۳


حدود 50 هزار سد در طول چند دهه‌ي گذشته توسط انسان در كره‌ي زمين ساخته شده است. شايد به جرأت بتوان گفت كه كمتر سازه‌ي انساني را بتوان با اين بناهاي عظيم سيماني از منظر كميت و كيفيت مقايسه كرد كه توانسته باشد، اثراتي چنين بزرگ بر زيست‌بوم بر جاي نهد. همان گونه كه نويسنده‌ي رودهاي خاموش نيز در فصل آغازين كتابش يادآوري كرده است، اين حجم و جرم عظيم انسان‌ساز، سبب تغيير زاويه در محور زمين شده؛ رخدادي كه به تنهايي كافي است تا شناسنامه‌ي اقليمي سرزمين‌ها و سرنوشت آب‌شناختي (هيدرولوژيك) حوزه‌هاي آبخيز را تغيير دهد.

سد ClydeBCH_Elko_Damسد اميركبير يا سد كرج با گنجايش ۲۰۰ ميليون متر مكعب آب

امّا افزون بر آن، احمد آل ياسين در همايش خشكسالي به يكي ديگر از عقوبت‌هاي سدسازي هم اشاره كرد: اينكه توقف آب و تشكيل درياچه‌هاي مصنوعي در پشت ديواره‌هاي بتني سدها، توانسته است تا براي نخستين‌بار نرخ تبخير سالانه را از سطح خشكي‌هاي زمين افزايش دهد! كافي است به ياد آوريم كه حجم آبي كه هم‌اكنون در مخازن سدهاي بزرگ جهان نگهداري مي‌شود، پنج برابر حجم آب موجود در تمامي رودخانه‌هاي موجود در تمامي قاره‌هاي جهان است! يعني بشر توانسته به مدد بهره‌مندي از دانش فني خود بيش از 10 هزار كيلومتر مكعب آب را متوقف و ذخيره سازد و طبيعي است كه توقف چنين حجم عظيمي از آب مي‌تواند نرخ عمومي تبخير را افزايش دهد. عاملي كه اينك به عنوان يكي از مهمترين مؤلفه‌هاي تشديد خشكسالي در كشورهاي جهان، به ويژه ممالكي كه در مناطق خشك (drylands) واقع شده‌اند، از آن ياد مي‌شود. به عنوان مثال، برآورد شده كه از درياچه‌ي سد كرخه، سالانه چيزي در حدود 400 ميليون مترمكعب آب (دو برابر گنجايش اسمي سد كرج) تبخير مي‌شود و به گفته‌ي فاطمه ظفرنژاد: «مجموع سدهاي ساخته شده بين ۵ تا ۱۰ ميليارد مترمكعب بر ميزان تبخير سالانه كشور مي‌افزايند.»

يكي از سدهاي ساخته شده بر روي رودخانه يانگ تسه در چين


بنابراين، يك پندارينه‌ي علمي در حال حاضر اين است كه اگر شمار و وخامت رخداد خشكسالي در كشور و بسياري از نقاط ديگر جهان در حال افزايش است، يكي از دلايل آن را بايد در فشارهاي انساني در بخش سدسازي جستجو كرد! يعني: همان عاملي كه قرار بوده به كمك ساخت آن، از شدت خشكسالي در كشور بكاهيم!
خسارت بي‌سابقه‌ي 13 ميليارد دلاري خشكسالي – فقط به بخش كشاورزي – در سال جاري ، بهترين شاهد اين مدعا در زيست محيط ايران است.

4 فکر می‌کنند “سدها، عامل افزايش ميزان تبخير در ايران و جهان

  1. باقری

    سلام
    ممکنه به من بگین که رتبه ایران از نظر خشکسالی در جهان چنده؟؟ به این جواب احتیاج دارم. ممن.ن میشم اگه تا فردا جوابمو بدین

  2. ب کریمی

    سلام رابطه زیادشدن تبخیر باخشکسالی رانمی دانم .التفات کنید منابعی معرفی نمایید.شرح کوتاهی بدهید متشکر می شوم .

  3. محمد درویش نویسنده

    وقتی که خشکسالی رخ می دهد، ظرفیت گرمایی ویژه منطقه کاهش می یابد و در نتیجه شدت بیابان زایی و تبخیر افزایش خواهد یافت و بالعکس.
    در همین وبلاگ مراجعی پیشتر معرفی شده است.
    درود.

  4. آب

    با سلام

    جناب درویش لطفا می فرمایید برای آمار و ارقامی که اعلام نمودید لینک و مرجع معرفی کنید تا در صورت بحث در این رابطه با مسئولین پژوهشی و اجرایی بتوان به آن اعتبار و سندیت داد.

    متشکرم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تائید دیدگاه فعال است. دیدگاه شما ممکن است کمی طول بکشد تا ظاهر شود.