جمله‌ی مشهوری از نویسنده کتاب پیروزی فکر نقل شده که مضمونش چنین است: «آنان که از روی فکر کار می‌کنند، در توفان‌های زندگی غرق نمی‌شوند.» به نظرم، فرجام شوم اصفهان امروز می‌تواند مصداق بارزی از درستی این اندیشه باشد …
هفته‌ی گذشته در جریان برگزاری چهارمین همایش بین‌المللی توسعه پایدار و عمران شهری، به نشانزدهایی اشاره کردم که آشکارا بر مرگ اصفهان دلالت دارد؛ مرگی که اگر می‌خواهیم آن را به عقب اندازیم، باید نشان دهیم که شهامت دست بردن به چاقوی جراحی را داریم! ادامه‌ی خواندن
روز گذشته – 28 آذر 1393 – به همراه دو معاون و دو مدیرکل از سازمان متولّی طبیعت ایران به دیدار مردم شریف عسلویه و پارسیان رفتیم تا از نزدیک در جریان مخاطرات محیط زیستی شرق استان بوشهر و منتهی‌الیه باختری استان هرمزگان در قلمرو شهرهای پارسیان، کوشکنار و عسلویه قرار گیریم. حضور همزمان مهناز مظاهری اسدی (معاون آموزش و پژوهش)، سعید متصدی (معاون انسانی)، حسین دلشب (مدیرکل محیط زیست استان بوشهر) و مجید وفادار (مدیرکل محیط زیست استان هرمزگان) در جمع دوستداران محیط زیست پارسیان، نشان از وجود اراده‌ای جدی در پاسخگویی به مطالبات خردمندانه‌ی مردم است. در این سفر یک روزه که مناطقی از پارک ملی نایبند، محوطه‌ی پالایشگاهی عسلویه، محل استقرار صنایع انرژی‌بر و چند نقطه دیگر مورد بازدید قرار گرفت، مسئولین سازمان در نشستی 4 ساعته در تالار اصلی شهر با مردم، مسئولین منطقه و فعالان محیط زیستی شرکت کرده و تک به تک به پرسش‌ها، دغدغه‌ها و نگرانی‌های ایشان از عواقب توسعه ناپایدار در پارسیان پاسخ دادند. مهم‌ترین نگرانی مردم در باختر هرمزگان شاید این است که مبادا سرنوشت تلخ و مصیبت‌باری که گریبان مردم عسلویه را در اثر توسعه میادین نفتی و گازی پارس جنوبی گرفت، دامن ایشان را هم بگیرد. مسئولین سازمان، به ویژه دکتر متصدی هم قول دادند که اجازه‌ی هیچگونه توسعه‌ی جدیدی را در سایت صنایع انرژی‌بر بدون انجام ارزیابی دقیق محیط زیستی نخواهند داد. همچنین متصدی و دلشب از برنامه‌های مفصل سازمان برای کاهش محسوس نرخ انتشار آلاینده‌ها و تسویه پساب در طول 16 ماه آینده با همکاری مستقیم وزارت نفت خبر دادند.
در شامگاه روز جمعه، یعنی در ساعات پایانی سفر هم فرصتی دست داد تا از کتابخانه سبز روستای میلکی که در بخشی از مسجد این روستا تأسیس شده بود، بازدید کرده و از این اقدام ارزشمند قدردانی شود؛ اقدامی که سبب شده، کتاب‌های محیط زیستی فراوانی تهیه و در اختیار علاقه‌مندان در روستا قرار گیرد.
باشد که مردم خوب پارسیان، همچنان بتوانند با همین عشق و حساسیت نسبت به طبیعت زیبای سرزمین‌شان، یک الگو و سرمشق ارزنده برای ایرانیان به شمار آیند.
آمین.
شامگاه دیروز – بیستم آذر 1393 – خود را به تالار اُسوه در خیابان انقلاب تهران رساندم تا در جمع گروهی از عاشقان و پیشکسوتان حوزه‌ی کوهستان و کوهنوردی، به مناسبت جشن روز جهانی کوهستان – 11 دسامبر – از دلایلی بگویم که سبب شده تا چکادهای ایرانی، قلب تپنده‌ی این سرزمین باشند؛ قلبی که اینک پوم تاکش با لکنت‌هایی جدی روبرو شده است. یادداشت پیش رو، متن سخنرانی دیشب نگارنده در آن اجتماع پرشور است که می‌توانید گزارش مصور آن را در کوه‌نامه ببینید و بخوانید … ادامه‌ی خواندن
ساعت 16 یکشنبه‌ای که می‌آید، یعنی 23 آذرماه 1393، قرار است سی و نهمین نشست از مجموعه گفتگوهای انسان‌شناسی و فرهنگ به موضوع «فرهنگ و مصرف آب» اختصاص یابد. در این هم‌اندیشی‌ها و گفتگوهای رو در رو، علاوه بر مهدی مجتهدی که به موضوع چگونگی مشارکت جوامع محلی در حل بحران آب می‌پردازد، شب میراب از استاد محمّد تهامی‌نژاد هم برای نخستین بار پخش خواهد شد و نگارنده هم به موضوع راه خروج از بحران آب خواهد پرداخت.
ورود برای عموم آزاد است و البته اطلاعات بیشتر و نشانی محل برگزاری این نشست را می‌توانید در پرتال مرکز اسناد تاریخ فرهنگی بیابید.
فرصتی طلایی برای احیای دوباره دریاچه ارومیه
دست کم در طول شش سال اخیر، هرگز حال ارومیه به خوبی همین لحظه که این سطور را می‌خوانید نبوده است. با این وجود، هرگز فرصت طلایی نجات دریاچه هم اینگونه در معرض تهدید نبوده است! چگونه چنین پارادکسی ممکن است؟ نوشتار پیش رو، کوشیده است تا این ناسازه را بشکافد … ادامه‌ی خواندن
در تازه‌ترین شماره ماهنامه اندیشه پویا که از چند روز پیش بر روی دکه‌های روزنامه‌فروشی‌ها هم پخش شده است، نگارنده به همراه یک استاد جامع‌شناس از دانشگاه تهران – دکتر علی اصغر سعیدی – و دکتر محمّد فاضلی، معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به گفتگو در باره‌ی موضوعی پرداخت که امروز به بزرگترین تهدید امنیت ملّی ایرانیان بدل شده و پیامد بی‌توجهی کامل به رعایت موازین و ملاحظات محیط زیستی در چیدمان توسعه است.
از بحران آب سخن می‌گویم؛ بحرانی که اینک بسیاری از فرهیختگان جامعه را واداشته تا برای درمانش از ظرفیت علوم اجتماعی کمک گیرند و گفتگو در مورد آن را به دانشکده‌های فنی آب و آبیاری و آبخیزداری محدود نسازند. اینکه چگونه نظام حاکم بر مدیریت آب کشور که برخوردار از شورای عالی آب به ریاست عالی‌ترین مقام جمهور هم بود و یک کمیته‌ی ملّی توسعه پایدار هم به ریاست یکی از اعضای برجسته‌اش فعالیت می‌کرد، اجازه داد تا به جای 40 درصد، افزون بر 85 درصد از اندوخته‌های آبی زیرزمینی کشور مصرف – بخوان تاراج – شود …
مشروح این گفتگوی دو ساعته را که به همت مریم شبانی فراهم شده است، می‌توانید در صفحات 22 الی 25 از شماره بیستم ماهنامه اندیشه پویا با عنوان: «خشکسالی مدیریتی؛ علت بحران آب» مطالعه فرمایید.
پیشگامی والیبال ایران در حوزه محیط زیست!
به نظر می‌رسد ایران یکی از قربانیان اصلی موج فزاینده‌ی تغییر اقلیم و جهان‌گرمایی است؛ بحرانی که در قامت موج کم‌سابقه‌ای از خشکسالی درازمدت و کمبود شدید منابع آب خود را نمایان ساخته است. چنین وضعیتی، ایجاب می‌کند تا تمامی نهادها و ارگان‌های دولتی و غیردولتی کشور بکوشند تا با استفاده از بیشینه‌ی توان و ابزارهای دراختیار خود، جامعه‌ی ایرانی و جهانی را متوجه ابعاد این بحران و شیوه‌های کاهش خطرات آن سازنند. در چنین شرایطی، جلسه‌ی مشترکی که دیروز بین برخی از مدیران ارشد وزارت ورزش و جوانان و سازمان حفاظت محیط زیست در محل آن وزارتخانه برگزار شد، می‌تواند حایز اهمیت و امیدبخش باشد … ادامه‌ی خواندن
120 سدی که نمی‌خواهیم بسازیم!
علیرضا دائمی، پس از اعتراف تاریخی‌اش در آبان‌ماه 1391، اخیراً یک اعتراف دیگر هم کرد تا نام او در کنار چیت‌چیان در تاریخ مدیریت آب کشور ماندگار شود! چرا که آنها از معدود مدیران ارشد وزارت نیرو بودند که بیشترین اعتراف را نسبت به خطاهای فاحش در اصرار بر مدیریت سازه‌ای و ساخت سدهای بزرگ مخزنی بروز دادند. نوشتار پیش رو، به همین بهانه ماجرای 120 سدی را پیش می‌کشد که وزارت نیرو باید بسازد، اما اصلاً و ابداً دوست ندارد تا دستان خود را در این جنایت بزرگ بر ضد پایداری طبیعت ایران شریک سازد …
چندی پیش در شورای راهبردی رادیو ایران، موضوع بحران آب با حضور مدیرانی از وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست و تنی چند از کارشناسان مستقل در دستور کار قرار داشت. نکته‌ی جالب و در عین حال پندآموزی که علیرضا دائمی، معاون وزیر نیرو در آن نشست مطرح کرد، عدم تمایل وزارت متبوعش در ساخت بیش از یکصد و بیست پروژه جدید سدسازی بود؛ پروژه‌هایی که ظاهراً به رغم مخالفت بدنه‌ی کارشناسی درون وزارتخانه، با اعمال فشار از سوی برخی از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی صاحب نفوذ در مناطق مختلف کشور، درصدد ساخته شدن هستند!
این هم البته در نوع خود در شمار عجایبی است که شاید فقط در ایران مجال بروز می‌یابد. با این همه، نگارنده بر این باور است که نفس چنین اعترافی می‌تواند بس امیدبخش و راهگشا باشد؛ اینکه بدانی دیگر دوره‌ی مدیرانی که خود را در باد سازه‌های غول‌آسای سیمانی رها کرده و سدسازی را نماد سازندگی و پیشرفت بدانند، گذشته است و حالا هم آنها از فعالان و کارشناسان مستقل می‌خواهند تا با تداوم روشنگری‌های رسانه‌ای‌شان اجازه ندهند تا باقیمانده‌ی ذخایر استراتژیک آب شیرین کشور، اینگونه در آسمان دود شود!
یادمان باشد که روزگاری نه چندان دور، میزان تبخیر سالانه آب در ایران را 270 میلیارد مترمکعب عنوان می‌کردند، اما تازه‌ترین برآوردها که اخیراً توسط دکتر رضا مکنون (مشاور وزیر نیرو) اعلام شد، حکایت از آن دارد که دست‌کم باید به این رقم 15 میلیارد متر مکعب دیگر افزود. یعنی ایرانیان هم‌اکنون به جای 130 میلیارد متر مکعب، در خوشبینانه‌ترین حالت، فقط 115 میلیارد متر مکعب آب در سال به طور متوسط در اختیار دارند. گسترش بی‌رویه اراضی کشاورزی، افزایش شمار سدهای مخزنی و کاهش امکان نفوذ آب در خاک از جمله مهم‌ترین دلایل نزول فاحش آب قابل استحصال سالانه در ایران است.
باشد که درس گیریم و دیگر به خود اجازه ندهیم تا در کشوری که متوسط تبخیر سالانه‌اش بیش از دو هزار میلی‌متر است، آب شیرین و ارزشمند کشور را به بهانه توسعه‌ی بخش کشاورزی و صنعت بر روی زمین نگه داریم.
و شاید از آن مهم‌تر آنکه، دیگر شاهد آن گروه از نمایندگان مجلس و مدیران و صاحب‌منصبان پرقدرتی نباشیم که نیازهای کوتاه مدت منطقه‌ی خود را بر مصلحت‌ها و ملاحظات ملی ترجیح دهند.
آمین …
چرا باید روز زمین را گرامی بداریم؟
دوم اردیبهشت 1393، آغازگر چهل و چهارمین سالی است که جهانیان، برای زمین جشن می‌گیرند و ماندگاری‌اش را از دولت‌های متبوع‌شان طلب می‌کنند. اما چرا آنقدر دیر؟!
دست‌کم چهار میلیارد و ششصد میلیون سال از عمر زمین می‌گذرد. کمینه‌ی قدمت حضور آدم‌ها بر روی این سیاره هم به دومیلیون سال بالغ می‌شود. از دوره سکنی‌گزینی و کشف کشاورزی هم بیش از 10 هزار سال گذشته است و دیرینه‌ترین امپراتوری جهان هم قدمتی بیش از ظهور مسیحیت دارد. با این وجود، فقط 44 سال است که جهانیان دریافته‌اند که اگر برای نجات زمین کاری نکنیم، نباید به ماندگاری کیفیت حیات در این ظاهراً یگانه سیاره‌ی قابل سکونت در کهکشان راه شیری امید بست! ادامه‌ی خواندن
حال هامون خوب نیست؛ درست مثل حال بختگان که انگار بخت از او قهر کرده یا حال پریشان که مانند دیگر زیستمندان ساکن در اطرافش، به شدت پریشان حال شده و یا ارومیه که امیدش شاید به آخرین برف سفید در زمستان 92 باشد … با این تفاوت که احتمال درک برف توسط هامون، به مراتب کمتر از ارومیه است؛ با این وجود، امکان احیای دوباره‌ی این پهن‌پیکرترین آبگیر خاوری وطن، بسیار بیشتر از ارومیه است! چرا؟
برایتان می‌گویم … ادامه‌ی خواندن