آنچه که در هفته‌ی گذشته در صحن بهارستان رخ داد، بی‌شک رویدادی دلگرم‌کننده و نویدبخش برای طبیعت ایران و یکان یکان از طرفداران محیط زیست وطن بود. نمایندگان مجلس، در حقیقت در ششمین روز از آذر 1389 بسیار بیشتر از انتظاری که از آنها می‌رفت، عمل کرده و محتوای سبز و بسیار طبیعت‌مدارانه‌ای را به مواد محیط زیستی برنامه پنجم توسعه افزودند.
نگارنده پیش‌تر در سه یادداشت جداگانه، ناخشنودی خود را از محتوای پیشنهادی برنامه 5 ساله پنجم اعلام کرده بود که در ذیل همین پست، می‌توانید آنها را مطالعه کنید. از همین رو، در ملاقات حضوری با رییس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در 30 فروردین سال جاری، مراتب نگرانی خویش را به جناب محمدرضا تابش منتقل کرده و ایشان قول دادند تا با همفکری دیگر اعضای فراکسیون و نیز کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی بتوانند گرایه‌های طرفداران محیط زیست را در محتوای برنامه پنجم بگنجانند.
و اینک هنگامه‌ی تشکر از ایشان و همه‌ی 142 نماینده‌ای است که به ویژه به ماده‌ی 173 قانون برنامه پنجم رأی مثبت دادند. قانونی که باید از آن به عنوان سپر حمایتی حکومت از تالاب‌ها یاد کرد.
زیرا به موجب مصوبه‌ی مجلس، شهرداری شهرهای ساحلی و شهرهای حاشیه‌ی تالابهای داخلی در راستای مدیریت پسماند شهری مؤظفند تا پایان سال چهارم برنامه پنجم توسعه، پسماندهای خود را با روشهای نوین و فناوریهای جدید «با اولویت روشهای ارگانیک از قبیل ورمی کمپوست» بازیافت کند. از سال پایانی برنامه پنجم توسعه، هرگونه دفن پسماندها در اینگونه شهرها مطلقاً ممنوع است. نمایندگان حتا به این هم بسنده نکرده و تصویب کردند که از سال دوم برنامه پنجم توسعه، هرگونه بهره‌برداری صنعتی و معدنی از تالابهای داخلی مطلقاً ممنوع شود.
بندی که مورد مخالفت نماینده مردم ارومیه – آقای قاضی‌پور – هم قرار گرفت و البته با این وجود، خوشبختانه رأی آورد.
آنها حتا از این هم جلوتر رفته و نگرانی طرفداران محیط زیست در مورد سدسازی و بهره‌برداری بی‌رویه بخش کشاورزی از حق‌آبه‌ی طبیعی تالاب‌ها را هم مد نظر قرار داده و تصویب کردند با توجه به شرایط ویژه تالابهای کشور از منظر اقتصادی، کشاورزی، زیست‌بومی، تنوع زیستی و گردشگری و وجود مراتع و اراضی زراعی مطلوب در اطراف آنها و وجود چالشهای جدی در تخصیص منابع آب در این مناطق و به طورکلی، پیچیدگی و شکنندگی زیست‌بوم طبیعی این مناطق، دولت مکلف است در سال اول برنامه پنجم، با ساماندهی مجدد سازمانهای موجود در بخشهای آب، کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری، نسبت به اعمال مدیریت یکپارچه با مشارکت بهره‌برداران در دشتهای اطراف این تالاب‌ها اقدام کند.
همچنین، نمایندگان در ماده 168 برنامه پنجم نه‌تنها به شورای عالی محیط زیست دوباره وجاهتی درخور و قانونی بخشیدند، بلکه وظایفی جدی‌تر هم برای آن قایل شدند تا دوباره کمیسیون زیربنایی دولت نتواند مصوبه‌های طبیعت‌ستیزانه‌ای نظیر مجوز استخراج نفت در پارک ملّی کویر را صادر کند.
در حقیقت نمایندگان مجلس، 4 ماده‌ی پیشنهادی دولت را به 10 ماده افزایش دادند که 4 ماده آن عیناً از برنامه چهارم تنفیذ شده است. از جمله ماده 59 برنامه چهارم که همانگونه که بارها اشاره کرده‌ام، به نظرم اگر به درستی اجرا شود، تحولی بزرگ در پایداری بوم‌شناختی ایران‌زمین رخ خواهد داد.
به دیگر سخن، نمایندگان مجلس بین 70 تا 75 درصد از پیشنهاد اولیه دولت را متحول کرده و ارتقاء دادند که جداً جای تشکر دارد.
و این تازه همه ی ماجرا نیست. زیرا علاوه بر مواد محیط زیستی برنامه پنجم، برخی از مواد دیگری که نمایندگان مجلس به تصویب رساندند، می تواند از منظر ملاحظات محیط زیستی بسیار مثبت ارزیابی شود؛ از جمله بر اساس ماده 126 مکرر 2 به دولت اجازه دادند که زمینه تولید تا پنج هزار مگاوات انرژی بادی و خورشیدی را فراهم کند. همچنین بر اساس ماده 127 وزارت نیرو باید 25 درصد تراز منفی سفره‌های آب زیرزمینی را تا 5 سال آینده بهبود بخشد.
البته می دانیم که تشکر واقعی زمانی است که نمایندگان بتوانند پیگیر حسن اجرای مصوبات خود هم بشوند تا سرنوشت برنامه پنجم به سرنوشت برنامه‌های پیش از آن دچار نشود و یا مانند ماده 62 قانون برنامه چهارم روی زمین نماند!
در همین باره و از همین نویسنده:
1- آیا برنامه پنجم توسعه کشور انتظارها را برآورده می کند؟!
2- جای خالی محیط زیست در بندهای ۴ گانه‌ی محیط زیستی لایحه‌ی برنامه پنجم!
3- عقبگرد محیط زیستی در برنامه پنجم توسعه!
