میوه شیرین ماجرای تلخ آلودگی هوا!
دوباره زمستان آمد و روسیاهی نه به زغال که به برج میلاد ماند! اینکه سازندگان این بلندپیکرترین سازه‌ی موجود در وطن به خواب هم نمی‌دیدند که روزی به شاخصی برای سنجش غلظت آلودگی هوای پایتخت بدل خواهند شد، شکی نیست؛ اما اینکه برج میلاد را به قلیان صلواتی تهرانی‌ها بدل کنیم و در آثار طنازان و کارتونیست‌ها به وفور مورد انگولک قرار گیرد، خودش نوعی ابتکار است! نیست؟
نوشتار پیش رو، به همین بهانه به ماجرای ابتکار، آلودگی هوا، شهرداری و پردیسان می‌پردازد … Continue reading
تهران به كلافي سردرگرم و درهم تنيده از مشكلات، چالش‌ها و بحران‌هاي محيط زيستي، اجتماعي، فرهنگي، بهداشتي و … بدل شده است. اين در حالي است كه ميزان سرمايه‌گذاري، انباشت نيروي انساني متخصص و توجه ملّي به بزرگترين كلان‌شهر كشور، هرگز قابل مقايسه با هيچ سكونتگاه كوچك و بزرگ ديگري در ايران نبوده است. بروز پديده‌ي بسيار خطرناك نشست زمين به ميزان 36 سانتي‌متر در سال در جنوب پايتخت، رشد فزاينده‌ي شاخص‌هاي آلاينده‌ي هوا، قتل سالانه‌ي 200 ميليارد دقيقه از عمر شهروندان تهراني به وسيله‌ي قاتلي به نام ترافيك؛ افت كيفيت آب شرب و كابوس جيره‌بندي آن، تنها بخشي از مشكلات فزاينده‌ي اين «غول‌شهر» ايراني است كه از منظر بدهكاري بوم‌شناختي (اكولوژيكي)، ورشكسته‌ترين سكونتگاه كشور هم محسوب مي‌شود. Continue reading
این پرسشی است که این روزها بسیار تکرار می‌شود و در برابرش قرار می‌گیرم و می‌گیرید! نه؟ Continue reading
تازه ترین کنفرانس مطبوعاتی رییس جمهور در مهرماه سال جاری، مطابق اغلب کنفرانس‌های مطبوعاتی دیگرش با برخی حواشی و جنجال در فضای رسانه‌ای، سیاسی و اقتصادی کشور روبرو شد. منتها این بار، یک رخداد کم‌نظیر و شاید بی‌نظیر در جریان این کنفرانس مطبوعاتی به وقوع پیوست که آن را به ویژه برای نگارنده و دیگر همتایانش در حوزه محیط زیست متمایز کرد یا می‌توانست بکند! ماجرا آن بود که ایشان در پاسخ به انتقادهایی که از وی و دولتش در محافل گوناگون مطرح شده و رو به افزایش دارد، عنوان کرد که چرا رسانه‌ها فقط ضعف او و همکارانش را در دولت می‌بینند و چشم بر روی خطاهای دیگران بسته‌اند؟ و بلافاصله برای نمونه به روند قطع درختان در چند منطقه تهران توسط شهرداری اشاره کرد که کوچکترین مخالفت یا اعتراضی را برنیانگیخته است؛ درصورتی که با یادآوری خاطره‌ای از زمان صدرات خویش بر مسند شهرداری تهران، اشاره کرد در موردی مشابه برای اعتراض به احتمال قطع چند درخت در خیابان ولی عصر تهران، جنجال و اعتراضی گسترده برعلیه شهرداری آن زمان صورت گرفت. به دیگر سخن، رییس دولت دهم بر این باور است که حتا منتقدین سیاست‌های محیط زیستی و طرفداران محیط زیست در رسانه‌ها هم بیشتر سیاسی هستند تا واقعاً فعال و دوستدار محیط زیست!
روزنامه ایران هم در شماره شانزدهم مهرماه خود، ضمن اختصاص صفحه نخست خویش به چاپ چند عکس از قطع درختان در تهران، تأکید کرد: همه‌ی رسانه‌ها در برابر افشاگری رییس جمهور سکوت کردند!
امّا به راستی چرا هیچ رسانه‌ای به این بخش از سخنان رییس جمهور توجه نکرد و چرا هیچ تشکل مردم‌نهادی در حوزه محیط زیست، خواستار روشن شدن این ماجرا نگردید؟ آیا این یک ضعف بزرگ نیست؟
نگارنده براین باور است که پاسخ مثبت است و این ماجرا بی‌شک یک ضعف بزرگ در بین فعالان محیط زیستی ایران را آشکار می‌کند. امّا بزرگ‌تر از آن ضعف هم وجود دارد؛ ضعفی که سبب تشدید این بی‌تفاوتی در مخاطبان این دو طیف رسانه‌ای شده و می‌شود. به عنوان شاهد دست کم چند رخداد مشابه دیگر در کلان‌شهر تهران را به یاد دارم که در آن موارد هم روزنامه نخست محیط زیستی کشور، یعنی همشهری کاملاً سکوت کرد و اصولاً همان طور که پیش‌تر هم نوشته‌ام، همشهری یا تهران امروز تا جایی به بازتاب و تحلیل مشکلات محیط‌زیستی کشور می‌پردازند که عملکرد شهرداری تهران به زیر سؤال نرود و این نکته‌ای بود که در ملاقات مستقیم با آقای قالیباف در سال 1389 به ایشان صراحتاً یادآور شده و خواستار تغییر این رویکرد در روزنامه همشهری شدم.
از آن سوی ماجرا اما مسأله مهمی که به نظر می‌رسد سردبیران روزنامه ایران و طیف وابسته به ایشان فراموش کرده‌اند، به همین نکته بازمی‌گردد؛ یعنی روزنامه ایران هم اغلب فقط به انتقاد از سیاست‌های محیط زیستی در کلان‌شهر تهران می‌پردازد و چشم بر روی بسیاری از معضلات محیط زیستی کشور که ریشه در عملکرد ضعیف کارگزاران دولتی دارد، می‌بندد و در عوض این روزنامه ارگان شهرداری تهران است که به صورتی مؤثر سیمای نسبتاً کامل‌تری از وضعیت محیط زیستی ایران ارایه می‌دهد البته بدون تهران! انگار جای این دو با توجه به نام‌شان تغییر کرده است! نکرده است؟ همشهری از مشکلات سدسازی، طرح‌های انتقال بین‌حوضه‌ای، خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها، قطع درختان در جنگل ابر، آتش‌سوزی در زاگرس، انتقال خطوط نیرو از دنا و … می‌نویسد و روزنامه ایران هم از قطع درختان در خیابان ایران زمین، بزرگراه شهید گمنام، باغ نیما یوشیج، جنگل وردآورد یا نشست زمین در جنوب تهران می‌نویسد و تمام!
بنابراین، اگر مسئولین این دو روزنامه و طیف وابسته به آن می‌خواهند تا سخنان و تحلیل‌ها و انتقادهایشان از سوی مخاطبین جدی‌‌تر گرفته شود، لطفاً پیش از آن که یک نیزه در چشم رقیب فروکنند، یک سوزن هم به خودشان بزنند و عملاً نشان دهند که حفظ ملاحظات محیط زیستی برایشان مهم‌تر از هر مصلحت بخشی و گروهی دیگر است.
دریاچه چیتگر به عنوان بزرگترین دریاچه انسان ساخت ایران، قرار است به زودی در باختر تهران آبگیری شود. البته نخست قرار بود که این اتفاق در پاییز سال 90 بیافتد و سپس به بهمن ماه همان سال تغییر کرد، آنگاه قرار شد که در بهار سال 91 تحقق یابد و اندک اندک رفت تا پایان بهار و اینک سخن از آبگیری دریاچه در تابستان پیش رو است …
در مورد مساحت این دریاچه هم اعداد مختلفی را ذکر کرده‌اند که از 355 هکتار شروع شد و سپس به 160 هکتار، 140 هکتار، 133 هکتار و 130 هکتار رسید که امیدوارم روند مزبور قبل از افتتاح رسمی دریاچه متوقف شود تا سرانجام بتوان چیز خیس ِ قابل رؤیتی را در غرب تهران مشاهده کرد!
اما این همه تاریخ‌ها و اعداد متفاوت را که در مورد مساحت و زمان آبگیری یک چالاب کوچک دست‌ساز وقتی می‌بینیم، حال مان خوش می‌شود! زیرا یاد می‌گیریم دیگر خیلی از این که هنوز در مورد دریاچه ارومیه به یک مساحت و تراز بوم‌شناختی یکسان و مورد توافق دست نیافته‌ایم، ناراحت نشویم و از کوره درنرویم! نه؟
از این پرانتز شیطنت‌آمیز طنازانه که بگذریم! می‌رسیم به بیان یک هشدار جدی در مورد ساخت این آبگیر مصنوعی.
پیش‌تر در باره تالاب شورابیل در جنب شهر اردبیل گفته بودم که چگونه در اثر انتقال آب از رودخانه آب شیرین بالاخلو یا بالیخلو به این تالاب آب شور و تبدیل ماهیتش به یک برکه آب شیرین، پشه کولکس در آن منطقه طغیان کرد و معضلات فراوان محیط زیستی و بهداشتی فراهم ساخت.
جمعه گذشته، 19 خرداد ماه هم وقتی به بالادست سد گُتوند علیا در شمال خوزستان رفتم، مشاهده شد که شمار جمعیت پشه‌ها به شدت در منطقه در حال افزایش بوده، به نحوی که بسیاری از اهالی بومی منطقه، به ویژه کودکان در معرض نیش آنها قرار گرفته و ناراحتی‌های پوستی آشکار پیدا کرده‌اند.
چنین است که اینک خواستم از همین تریبون درویشی خودم در سرزمین مجازی وبلاگستان سبز، به جناب قالیباف و دوستان‌شان تذکر دهم که آیا در جریان مطالعات و ارزیابی‌های محیط زیستی ساخت این دریاچه، به نحوه‌ی مدیریت این بحران احتمالی هم اندیشیده شده است و یا این که مردم ساکن در منطقه 22 تهران از هم‌اکنون باید در فکر خرید و انبار کردن انواع و اقسام پشه‌کش‌های شیمیایی و برقی و اتمی و … باشند؟! به ویژه این موضوع از آنجا حایز اهمیت بیشتر می‌تواند باشد که دریاچه در ابتدای دالان غربی تهران بزرگ جانمایی شده، جایی که جهت باد غالب هم از باختر به سوی خاور است و این امکان وجود دارد که دامنه اثربخشی پشه‌ها از حد معمول فراتر رفته و به مرکز شهر نزدیک‌تر شود.
پس نوشت:
البته فراموش نکنیم که همچنان اعتقاد دارم که اگر در ساخت و مدیریت این پروژه، همه‌ی نکات لازم فنی و محیط زیستی دیده شده و به درستی پایش گردد (به ویژه مسأله تأمین آب آن از طریق سامانه‌های بازچرخانی آب)، می‌تواند مرهمی باشد برای تمدد روانی مردمان شهری که از دود و غبار جان‌شان به لب‌شان رسیده است. پس مواظب باشیم تا این فرصت به تهدیدی جدید بدل نشود! همین.
