بایگانی دسته: پژوهش

درختان هم می‌توانند برق تولید کنند و هم در مهار آتش‌سوزی جنگل‌ها مؤثر باشند!

8 پاسخ

آیا دانش فردا می تواند جبران نابخردی های دیروز را بکند؟!

   به گزارش سازمان خواروبار و کشاورزی (فائو) افزون بر 350 میلیون هکتار از رویشگاه‌های جنگلی جهان سالانه در اثر آتش‌سوزی به یغما می‌رود که این میزان برابر با 8.8 درصد از مجموع اندوخته‌گاه‌های جنگلی جهان است. در بزرگی این رقم همان بس که بدانیم: مجموع مساحت جنگل‌های 53 کشور جهان از جمله ایران که اصطلاحاً از ایشان با عنوان کشورهای با پوشش کم جنگل (LFCCS) یا Low Forest Cover Countries یاد می‌شود، حتا به نصف آن رقم هم نمی‌رسد! بنابراین، اگر روند کنونی برای 12 سال دوام یابد، دیگر جنگلی بر روی کره خاک نخواهد ماند.
   در ایران هم اگرچه میانگین سالانه‌ی نرخ آتش‌سوزی در جنگل چیزی در حدود 10 هزار هکتار اعلام شده است؛ این رقم تا یک دهه‌ی پیش در حدود هزار هکتار بود. اما چندین سال است که رقم مزبور به بیش از 2 تا 3 برابر میانگین ذکر شده افزایش یافته است.

آتش سوزی در زاگرس در طول یکسال گذشته رکورد شکن بوده است! چرا؟

    این‌ها را گفتم تا بیشتر متوجه اهمیت پژوهش‌ها و ابتکارهای ارزشمند دانشمندان دانشگاه MIT  آمریکا به منظور ابداع روش‌های نوین و کارآمد‌تر در مواجهه با آتش‌سوزی در عرصه‌های جنگلی بشویم.
    این اندیشمندان حوزه‌ی علم در حال مداقه بر روی طرح جدیدی هستند که به مدد آن بتوانند با استفاده از یک شبکه‌ی بی‌سیم سنسور، سامانه‌ای مؤثر در دیده‌بانی از جنگل‌ها آفریده و بدین‌ترتیب از گسترش آتش‌سوزی در این بوم‌سازگان‌های ارزشمند و زندگی‌ساز جلوگیری کنند. در تحقق این هدف، آن‌ها می‌خواهند دریابند که آیا کارمایه (انرژی) درختان جنگل می‌تواند این سنسورها را تغذیه کند یا خیر؟
   به دیگر سخن، جهان علم در پی یافتن پاسخی بر این پرسش است که آیا می‌توان از خود درختان به عنوان جنگلبان و محیط‌بان و یا نگهبانانی خاموش اما بیدار بهره گرفت؟
   شایان ذکر آن که هم‌اکنون نهادی موسوم به Forest Service مسئولیت پایش و دیده‌بانی از جنگل‌های ایالات متحده‌ی آمریکا را در برابر حوادث و تهدیدهایی نظیر آتش‌سوزی برعهده دارد. این سازمان با استفاده از ابزارهای گوناگونی نظیر: ایستگاه‌های اقلیمی خودکار به ردیابی رخدادهای درون جنگل از راه دور می‌پردازند. ولی این ایستگاه‌ها هم گران‌قیمت بوده و هم تنها نواحی اندکی را تحت پوشش خود قرار می‌دهند. سنسورهای اضافی می‌توانند با فراهم آوردن اطلاعات آب و هوایی محلی بهتر، در مدل‌های پیش‌بینی آتش‌سوزی‌ها و تهدیدهای اولیه نقش مهمی ایفا کرده و درختان را از خطر آتش‌سوزی حفظ کنند. از آن جایی که دسترسی به این سنسورها اغلب خیلی دشوار و هزینه‌بر است، بنابراین باید راهی پیدا کرد که این سنسورها نیاز به شارژ دوباره یا تعویض دستی باتری‌ها نداشته باشند.
    چنین است که سامانه‌ی مد نظر گروه MIT  می‌کوشدبا جاسازی سنسورها در درختان که خودشان تغذیه‌ی خودشان را بر عهده دارند، از بروز این مشکل خودداری کند. چرا که این سنسورها به باتری‌هایی مجهز شده‌اند که می‌توانند با استفاده از برق تولیدی از انرژی درختان به آهستگی خودشان را دوباره شارژ کنند. شوگوانگ زانگ، یکی از پژوهشگران این پروژه و دستیار مدیر مرکز مهندسی زیست- پزشکی (MIT CBE) گفت: «درست است که انرژی الکتریکی حاصل از یک درخت، قابل توجه نیست،امّا همان طوری که چکه چکه‌های اندک آب، می‌تواند به مرور زمان یک سطل را پرآب سازد، انرژی حاصله از درختان هم در صورتی که فرصت لازم برای انباشت به آنها داده شود، می‌توانند مرگ سنسورها را تا ابد به تأخیر اندازند.»

    مؤخره:
   این خبرها را که می‌شنوم و این تلاش‌ها را که می‌بینم، دلم به آینده‌ی زمین روشن‌تر می‌شود؛ آینده‌ای که با عزم و عشق و دانایی فرزندان هوشمند امروزش، بی‌شک سبزتر از امروز خواهد بود.

    – مراجعی برای مطالعه‌ی بیشتر:

1. Only You and Fire Sensing Trees Can Prevent Forest Fires
2. Preventing Forest Fires With Tree Power: Sensor System Runs On Electricity Generated By Trees
3. Tall tale: Trees could power wireless networks
4. Electricity from Trees Could Prevent Forest Fires

پیشرفت‌های تازه جهان در افزایش ظرفیت تولید انرژی‌‌های تجدید شونده

13 پاسخ

استاد احمد آل یاسین

     استاد احمد آل یاسین را همه می‌شناسیم، یکی از اندیشمندان وطن‌دوست و متخصص با شهرتی فراملّی که دارای تألیفات و کتاب‌های متعددی به زبان‌های فارسی و انگلیسی در حوزه محیط زیست و منابع آب است. او هر چند فرسنگ‌ها دور از وطن زندگی می‌کند، امّا همواره دلش با ایران و ایرانیان بوده و برای بلندی نام ایران هر چه در توان داشته به انجام رسانده است.
     آنچه که در ادامه می‌خوانید، یکی از تازه‌ترین مقالات ایشان است در مورد کارمایه‌های نو و روند شتابناک اسحصال از آن در جهان. با سپاس از استاد – به دلیل ارسال نسخه‌ای از این نوشتار علمی ارزشمند، برای درج در تارنمای مهار بیابان‌زایی – این امیدواری را برای خود، خوانندگان عزیز این تارنما و سرزمین مقدس‌‌مان محفوظ می‌دارم که همچنان از موهبت داشتن و بالیدن به امثال آل‌یاسین‌ها و آرمان‌های بلندشان مفتخر باشند.

      بهره‌گیری از نیروی باد در دریاها
     به تازگی برای افزایش ظرفیت تولید انرژی برق از نیروی باد، طراحی و اجرای طرح‌های موسوم به ” باد آب ” با استقرار آسیاب‌های بادی غول پیکر در فواصل دور از سواحل دریاها و اقیانوس‌ها بر روی سکوهای شناور و یا دکل‌های مهار شده در قعر دریاها توجه کارشناسان و مهندسین را به خود جلب کرده است.
توفیق در دستیابی به انرژی برق بادی در گروی وجود باد‌های تند و تداوم وزش باد هاست، به شرط آنکه در نزدیکی مناطق مسکونی نبوده و اعتراض ساکنین مجتمع‌های مسکونی  از مشاهده دکل‌ آسیاب‌های بادی را در پی نداشته باشد. پژوهشگران نروژی بر این باورند که هر دو منظور بالا با استقرار نیروگاه‌های بادی در دل دریاها و دور از سواحل دست‌یافتنی است.
     در حال حاضر تولید برق بادی در جهان حدود 94 گیگا وات است که انتظار می‌رود در سال 2050 به حدود 2000 گیگاوات یا بیش از 20 برابر افزایش یابد. به قرار بررسی‌های وزارت کشور آمریکا، سواحل غرب این کشور در اقیانوس آرام توان تولید 900 گیگاوات برق بادی در سال دارد، که متأسفانه به سبب ژرفای زیاد دریا، استقرار دکل‌های خیلی بلند تا کنون ممکن نگردیده است. اما طرح آزمایشی  دور از سواحل نروژ می تواند به رویای نصب دکل‌ها در هر ژرفایی کمک کند.
     هدف از اجرای طرح “باد آب”  (HyWind)، نصب بزرگترین توربین‌های تولید برق آبی در ژرف‌ترین  نقاط  دور از سواحل دریاها و اقیانوس‌هاست که برای این پژوهش  توربین‌های 2300 واتی بوزن 152 تن بکار برده می‌شود. والتر موزیال Walter Musial   مهندس ارشد انرژی تجدید‌شونده دریایی در آزمایشگاه ملی وزارت انرژی ایالات متحده آمریکا می گوید “باد آب” تکنولوژی کاملاً جدیدی شناخته می‌شود، که در آن توربین‌های بادی به بلندی 64 متر بالاتر از سطح دریا، بر روی سکوی شناور و یا بر یک لوله فلزی نصب می‌شود. خلاق تکنولوژی نوین و تغییر ساز “بادآب” شرکت نروژی استات اویل هیدرو ( StatoilHydro ) است که زیر مجموعه بزرگترین شرکت نفت و گاز اسکاندیناوی است.
 

استحصال انرژی بادی در دل اقیانوس ها

 

     داخل لوله فلزی پایه دریایی با سنگ‌های شکسته پر و لوله مذکور بوسیله سه کابل قوی در ژرفای 100 متری به کف دریا مهار می‌شود تا سبب پایداری سکو شده و توربین را در برابر تکان‌های شدید ناشی از امواج حفاظت کند. پایداری “باد آب” در زمستان‌های خیلی سرد دریای اسکاندیناوی و تلاطم شدید جوی نشان خواهد داد که هر نقطه ژرف دریا‌ها می‌تواند محل مناسبی برای تولید برق بادی باشد. اگر همه چیز وفق مراد پیش رود، نیروگاه بادی طرح آزمایشی مذکور در فاصله 10 کیلومتری ساحل نروژ در ماه سپتامبر به تولید آزمایشی برق خواهد پرداخت. برای تولید تجارتی برق بادی در سطح دریاها، توربین‌ها باید  خیلی بزرگتر از توربین‌های آزمایشی نروژی  باشد، اما نصب توربین‌های خیلی بزرگ دربالای دکل‌های بلند شناور واقع در میان اقیانوس‌ها و دریاها خود کار بسیار دشواری بنظر می رسد. برای ساخت و نصب توربین‌های بزرگتر و سنگین تر، باید گرانیگاه آنها پائینتر آید تا به سطح آب اقیانوس نزدیکتر شود. شرکت استات اویل هایدرو برای این منظور طرحی در دست تهیه دارد که توربین  به کمک جعبه دنده  در سطح اوقیانوس نصب می‌شود  تا با تغییر محل گرانیگاه  آن لزومی به نصب  توربین در ارتفاع بالا و پشت تیغه‌های باد گردان نباشد.

 نیروگاه بادی آزمایشی در 10 کیلومتری جنوب غربی کاموی، نروژ
نیروگاه بادی آزمایشی  در 10 کیلومتری جنوب غربی کاموی ، نروژ

      پروژه “باد آب” در حال حاضر در مرحله آزمایش و پژوهش است، ولی چنین به نظر می‌آید که هزینه ایجاد نیروگاه بادی شناور در آبهای ژرف اقیانوس‌ها سرسام‌آور باشد. از طرفی بادهای اقیانوسی ضمن یکنواختی و تداوم وزش، از بادهای نزدیک سواحل  قوی‌تر هستند و به آسانی نمی‌توان از این منبع انرژی پایان‌ناپذیر صرفنظر کرد. حسن دیگر نیروگاه‌های بادی آب‌های ژرف، دور از نظر بودن آنهاست، و هر آینه روزی این فناوری موفق شود، فرصت‌های زیادی برای تولید برق بدون کربن و آلودگی در سطح سیاره زمین فراهم خواهد شد.
     در کنارپیشرفت فناوری نیروگاه‌های بادی پر قدرت و با ظرفیت‌های بالا، نیروگاه‌های بادی خانگی هم آماده ورود به بازار شده است. این نیروگاه‌ها با ظرفیت تولید 1200 وات و تولید سالانه 2000 کیلوات ساعت می توانند برق مصرفی منازل و مشاغل کوچک را فراهم کنند. برخلاف نیروگاه‌های بادی بزرگ که بارتفاع بلند ساخته می شوند و پره‌های آنها مانند ملخ هواپیما است، این نیروگاه‌های خانگی به بلندی حداکثر 10 متر است که قسمت دوار آن بشکل منار مخروطی است که با بادهای کم سرعت دوران می‌کند.

انرژی آبی سبز!

 

    تولید برق آبی
    سهم تولید برق آبی در جهان به شیوه متداول از سدهای بلند و مخزنی در سال 2004 حدود 4/16 در صد کل تولید برق جهان گزارش شده، بقیه منابع تولید برق جهانی عبارتند از 8/15 در صد برق اتمی، 8/65 در صد برق فسیلی و 2 در صد برق‌های زیست‌شناختی (بیولوژیکی)، زمین گرمایی و خورشیدی. تنها راه ممکن برای افزایش تولید برق آبی بدون احداث سدهای بیشتر که سبب بروز عوارض و خسارات زیاد زیست محیطی در بالا دست و پایین دست سدها می‌شود، بهره گیری از روش‌های  غیر متداول انرژی پتانسیل آب است، مانند حرکت امواج، انرژی جنبشی جریان آب رودخانه و انرژی جذر و مد.
     در پایین‌دست یک سد برق آبی در هاستینگ (Hasting) ایالت مینه سوتای آمریکا، آینده نیروی برق آبی در حال شکل‌گیری است. انرژی تولید شده هیدروالکتریک  یا برق‌آبی نیست، بلکه  “آب جنبش” (Hydrokinetic)  خوانده می‌شود، که از حرکت جریان آزاد آب گرفته شده است.
    نیروگاه آزمایشی “انرژی آبی سبز” اولین طرح “برق آب جنبش” آمریکاست که گواهی دولت فدرال را تحصیل کرده و در سرمای  شدید زیر صفر نصب و در ژانویه 2009 براه افتاد. جریان تند خروجی یک نیروگاه برق آبی سبب دوران  پروانه سه تیغه 6/3 متری موسوم به توربین آب جنبش شده و برق تولید می‌کند.
 

عظمت پروانه توربین کاملاً نمایان است

 
      فناوری “برق آبی سبز” شبیه توربین‌های تولید برق از جذر و مد در اروپاست که متناسب با حرکت یکطرفه جریان آب بهینه سازی شده است( در نیروگاه‌های برقی جذر و مد آب توربین‌ها در دو جهت ورودی و خروجی عمل می کند). از فناوری “برق آب جنبش” فقط  در رودخانه های با جریان آزاد و کافی می توان استفاده کرد.
    در تولید انبوه، توربین‌ها باید سری ساماندهی شوند، تا از طریق ارتباط آنها با تاسیسات برقی سدهای برق آبی اتصال آنها به شبکه سراسری برق ناحیه ای تسهیل گردد. کارشناسان آمریکایی ادعا کرده اند فناوری “برق آب جنبش” از فناوری برق بادی ارزانتر تمام می شود( 4 تا 7 سنت برای هر کیلووات ساعت در برابر 10 سنت در کیلووات ساعت برق بادی).
     در حال حاضر، هدف تولید 100 کیلووات برای تامین مصارف 40 خانه است، اما پرسش  موجود اینست که جمعیت آبزیان رودخانه با حضور توربین بدون کربن در مسیر جریان آب رودخانه سازگاری خواهند داشت یا خیر.

استقرار فناوری برق آبی سبز

 

     سوخت زیست‌شناختی (بیولوژیک)
     پژوهشگران در تبدیل خزه‌ها و جلبک های دریایی به سوخت بیولوژیکی و استفاده از متیل (ریشه هیدروکربن یک ظرفیتی) برای تبدیل گاز کربنیک به متان ازمؤلفه‌های گاز طبیعی  به توفیق چشم‌گیری دست یافته‌اند.
 

تبدیل خزه‌ها و جلبک‌های دریایی به سوخت بیولوژیکی

 

     اگر چه اتانول پر مصرف ترین انرژی بیولوژیکی امروز شناخته شده، ولی به زحمت نوشداروی وضع پریشان انرژی تلقی می‌شود. پژوهشگران در تلاشند تا هر چه بیشتر مواد آلی مانند نیشکر، جلبک، علوفه، فاضلاب و حتا زباله‌های بیمارستانی را برای مقاصد ترابری و تولید برق به انرژی با آلوده گی کمتر تبدیل کنند. تولید کنونی انرژی بیولویکی حدود 643000 بشکه در روز است که نیاز سال 2050 حدود 34 میلیون بشگه در روز برآورد شده است. کانال‌های شهر ونیز ایتالیا یکی از منابع مهم تولید انرژی سبز شناخته شده که می تواند قابلیت تولید برق در سطح بازرگانی را هم پیدا کند. یک نیروگاه 6/272 میلیون دلاری در انتظار مجوز تولید برق از مصرف سوخت بیولوژیکی جلبکهای کانال هاست. برای تامین سوخت نیروگاه، جلبکهای کانال جمع آوری و در یک رآکتور بیولوژیکی 26 فوتی کشت ( کود دهی با گاز کربنیک همان نیروگاه) و خشک شده و بعد از استخراج شیره آن و افزودن مواد قلیا یی به سوخت بیولوژیکی تبدیل می‌شود. پیش‌بینی شده نیروگاه در سال 2011 بتواند 40 مگاوات برق (با کمترین آلودگی کربن) تولید کند که بعد از تامین مصارف بندر بقیه آن در اختیار انواع کشتی ها و شناورهای پهلو گرفته در بندر قرار گیرد.

         انرژی خورشیدی
         بشر در رویای دستیابی به هزاران گیگاوات انرژی تجدید شونده خورشید است. اشاره به انرژی خورشیدی از این ببعد به معنای تنها بهره گیری از صفحات متداول تبدیل نور خورشید به برق نیست. هم اکنون انواع روش‌های گوناگونی که بتواند نور خورشید را به انرژی قابل استفاده تبدیل کند با شتاب  در دست پژوهش، آزمایش و شکوفایی است. در وضع کنونی تولید برق خورشیدی جهان4/12 گیگاوات است که نیاز سال 2050 حدود 2000 گیگاوات برآورد شده است.
 

نیروگاه خورشیدی در آمریکا

 

     هنگامی که  ستاره ای مانند خورشید 85000 تراوات (هر تراوات برابریک میلیون مگاوات) انرژی در سال ارزانی سیاره زمین می‌کند، نگرانی در باره کمبود انرژی‌های کم و بی کربن جایی ندارد.
     در پروژه موسوم به eSolar (نیروگاه حرارتی خورشیدی) که با سرمایه ماشین جستجوگر گوگل براه افتاده، روشی ابداع شده که بوسیله آن انرژی خورشیدی متراکم  Concentrating Solar Thermal ))  می شود. در این روش، تشعشعات خورشیدی از طریق آینه های بزرگ متمرکز شده و پس از ایجاد حرارت زیاد، برق تولید می شود. متصدیان پروژه ادعا می‌کنند که برق تولیدی از حرارت ناشی از تراکم نور خورشید طی یک دهه بتواند ارزان‌تر از برق فسیلی در دسترس مصرف کنندگان قرار گیرد. بیل گراس ( Bill Gross)  مدیر اجرایی طرح گفته است: این روش تنها روشی است که با آن می توان هزاران گیگاوات برق سبز تولید کرد.
     نخستین نیروگاه eSolar به ظرفیت 5 مگاوات بنام سیرا ( Sierra ) واقع در شمال شرق شهر لوس آنجلس، با 24000 آینه،  تابش نور خورشید به 20 جریب زمین را،  متوجه دیگهای بخار که روی پایه های بلند قرار گرفته اند می کند. این سامانه در کل 850 درجه فارنهایت گرما تولید می‌کند که از بخار حاصله، توربین‌های تولید برق نیروگاه به گردش در می آیند.

  جلویی با 11 مگاوات و دومی با 20 مگاوات ظرفیت تولید
 دو نیروگاه تراکم انرژی خورشیدی در شهر سویل جنوب اسپانیا

      اندیشه تراکم نور و گرمای خورشید از سال 1980 مطرح شده بود، ولی بنا به بی توجهی عموم به بوته فراموشی سپرده شد تا اینکه دو باره مورد توجه واقع شده و پروژه تراکم انرژی خورشید از سر گرفته شد. واحدهای یک مگاواتی نیروگاه‌های تراکم خورشیدی در سال 2006 در نقاط مختلف جهان براه افتاد و تعداد آنها در سال 2007 به یکصد واحد رسید. بر اساس  پیش بینی انستیتو زمین ( Earth Policy Institute ) تعداد این نیروگاه‌ها در جهان در هر 16 ماه دو برابر می شود و از 457 مگاوات در سال 2007 به 6400 مگاوات در سال 2012 خواهد رسید. حد اقل 13 نیروگاه در آمریکا در مراحل پیشرفته طراحی قرار دارند.
    این رهیافت تازه به طور قابل توجهی ارزان تر تمام می شود، زیرا بر خلاف رقبای خود که از آینه های سهموی ( پارابولیک ) بزرگ و سفارشی که نور خورشید را از همه زوایا جمع می کنند، در پروژه eSolar ، آینه های ساده تخت باندازه صفحه تلویزیون های بزرگ بکار برده می شود. رد گیری کامپیوتری در تمام ساعات روز، اینه را در مطلوبترین زاویه جذب نور خورشید قرار می دهد. ساخت آینه ها بسیار ساده و بوسیله دو کارگر در ارتفاع نسبتا بلند نصب می شوند. نیروگاه‌های eSolar  با آرایش واحدهای 46 مگاواتی که هر یک برق 300 خانه را تأمین می‌کند، استاندارد شده اند و هر واحد به یک چهارم مایل مربع زمین نیاز دارد.
     سیرا (Sierra) یک طرح نمایشی است، اخیرا از طرف سازندگان نیروگاه‌های eSolar ، قرار داد ساخت 11 واحد استاندارد 46 مگاواتی برای جنوب شرقی لوس آنجلس منعقد و برای ایجاد نیروگاه چند گیگاواتی در هندوستان نیز اعلام آماده گی شده است.

     انرژی فسیلی پاک‌تر
    به نظر می‌رسید زمان دستیابی بشر به فناوری جذب گاز کربنیک و جلوگیری از انتشار آن در فضا فرا رسیده باشد.نیروگاه دینگی (Dynegy)  در ناحیه موس لندینگ (Moss Landing)  ایالت کالیفرنیا می تواند اولین نیروگاهی باشد که فناوری تازه جذب کربن را مورد استفاده قرار داده است. اگر قوانین و منشورهای منع انتشار کربن تحقق یابد، مصرف زغال آلوده ترین سوخت در میان تمام سوختهای فسیلی به شدت کاهش پیدا خواهد کرد. اگر چه گاز طبیعی پاکتر است، ولی  آنهم هنگام سوختن عامل انتشار کربن خواهد شد. در هر حال تا ده‌ها سال دیگر مصرف آنها همچنان ادامه خواهد داشت. تولید برق جهان از نیروگاه‌های با سوخت فسیلی در حال حاضر حدود 1460 گیگاوات است که پیش بینی می شود تا سال 2050 به حدود 3830 گیگاوات برسد، البته امید می‌رود تا آن زمان همه آنها از نظر انتشار کربن به فناوری تازه جذب کربن مجهز شده باشند. برآوردها نشان می دهد که 35 در صد گازکربنیک هوای زمین ناشی از نیروگاه‌های با مصرف زغال و گاز طبیعی و پنج در صد دیگر ناشی از تولید 9/2 میلیارد تن سیمان سالانه  است. یک شرکت امریکایی بنام کالرا ( Calera Corporation)  مستقر در دره سیلیکون ایالت کالیفرنیا روشی ابداع کرده که  میزان گازکربنیک انتشار یافته کاهش پیدا کند. با این روش تازه گاز کربنیک به مصالح ساختمانی قابل استفاده در راه سازی و ساختمان سازی تبدیل می شود. دود غلیظ دودکشهای نیروگاه‌ها و کارخانجات مصرف کننده زغال و گاز طبیعی را با آب دریا مجاور کرده و در این فرایند گاز کربنیک و سایر آلاینده ها با منیزیم و کلسیم موجود در آب دریا ترکیب شده، سنگ آهک مصنوعی تولید می کند که می‌تواند ماده اولیه کارخانجات سیمان، تهیه شن و ماسه  بتن، آسفالت و سنگهای ساختمانی باشد. آب تمیز دریا پس از آنکه کلسیم و منیزیم خود را از دست دادند، دوباره بدریا بر می گردد.
اهمیت این نوآوری از اینجا معلوم می شود که 5/3 در صد انرژی جهان صرف تولید سیمان می شود و 7 در صد گاز کربنیک منتشره در فضای زمین ناشی از کارخانجات سیمان است، زیرا هر یک تن سیمان سبب انتشار یک تن گاز کربنیک می‌شود.

     نیروگاه اتمی مطمئن‌تر
     تصور کاهش معنی دار گاز کربنیک بدون طراحی راکتورهای اتمی مطمئن‌تر و پاک‌تر تقریبا غیر ممکن است، زیرا دیگر کسی طرفدار نیروگاه‌های موجود امروز نیست. تولید برق اتمی در حال حاضر حدود 327 گیگاوات است که پیش‌بینی می‌شود سال 2050  به حدود 700 گیگاوات برسد.  در سال 2004 میزان تولید برق اتمی حدود 8/15 در صد کل تولید برق جهان گزارش شده، و تنها در آمریکا 21 در صد برق آن کشور از انرژی اتمی حاصل می‌شود. در میان تمامی منابع تولید انرژی بدون انتشار کربن، انرژی اتمی تنها منبعی است که در مقیاس‌های بزرگ روی آن پژوهش می شود، و در عین حال بیش از همه منابع هم سبب نگرانی و ترس مردم جهان شده است. خاطره تلخ چرنوبیل در شوروی سابق و هراس از دسترسی تروریستها به انرژی هسته ای، نگرانی از فعال بودن زباله‌های رادیواکتیو برای دهها هزار سال، همه سبب شده تا پیش از دستیابی به هدفهای کاهش گازهای گلخانه‌ای، مهندسین در اندیشه ساخت راکتورهای تازه ای باشند که خطرات و نگرانی‌های پیش گفته شده در عرصه انفجار هسته‌ای را به میزان قابل توجهی تخفیف دهد.
     در کوتاه مدت هنوز می توان با نسل سوم راکتورها ادامه داد، ولی برای دهه‌های آینده کارشناسان در پی نسل چهارم و نسل پنجم راکتورها هستند. در راکتورهای نسل سوم که راکتورهای امروزی هستند، اورانیوم غنی شده در آب جذب حرارت کرده و بخار برای دوران توربین‌ها تولید می کند. کنسرسیوم میتسوبیشی- وستینگهاوس که طراحی این راکتور را تکمیل کرده و به تصویب انرژی اتمی آمریکا رسانیده اند، قرار داد ساخت شش راکتور نسل سوم برای آمریکا و چهار راکتور در چین را امضا کرده‌اند. در راکتورهای نسل چهارم گلوله های توخالی زغالی باندازه توپ تنیس با کپسول‌های سوخت دی اکسید اورانیوم پر و در داخل راکتور قرار می گیرند تا راکسیون اتمی آغاز شود. جریان هلیوم پمپ شده بداخل راکتور اطراف گلوله ها را فرا گرفته و حرارت تولید شده سبب دوران توربین می شود. برای این طرح راکتورهای آزمایشی ساخته ودر دست آزمایش قرار گرفته ولی هنوز طرح تجارتی برای آن تهیه نشده است. اما در راکتورهای نسل پنجم که  “موج متحرک”    (Traveling Wave)نامیده شده‌اند، اورانیوم غنی شده با رها کردن نوترون‌ها آغازگر فرایند هستند، آنها پسماند های غنی سازی شده را به پلوتونیوم تبدیل می‌کند، در حالی که پلوتونیوم هم نوترون‌هایی آزاد می‌کند تا پسماند‌ها را به سوخت مفید تبدیل کند. یک مرکز پژوهشی تمایل دارد تا برای سال 2020 یک راکتور را به بهره‌برداری برساند، اما پاره‌ای کارشناسان بر این باورند که شاید ده‌ها سال دیگر برای تکمیل این پروژه وفت لازم باشد.

نقشه مناطق مستعد - زمین گرمایی

     انرژی زمین گرمایی
    کشورهایی که مانند ایسلند از نظر زمین‌شناختی فعال هستند، می‌توانند نیازهای انرژی خود را از این راه تأمین کنند.
در حال حاضر تولید برق زمین گرمایی جهان حدود 10 گیگاوات است که پیش‌بینی می‌شود در سال 2050 به حدود  700  گیگاوات افزایش یابد. بیشترین مخازن انرژی زمین گرمایی در عمق دریاها قرار دارد و در سطح زمین و دریاها نشانه‌ای ندارد، ولی اغلب به سه شکل گوناگون: آتش فشان _ چشمه‌های آب گرم  و آب‌فشان‌های داغ همراه بخار دیده شده است. تعداد آب‌فشان‌ها که انرژی زیادی به همراه دارد زیاد نیست و یکی از آنها در 116 کیلومتری شمال شهر سانفرانسیسکو قرار دارد که با استفاده از 350 چاه و 22 نیروگاه حدود 750 مگاوات برق تولید می‌کند.

گرفتگاهان :

Popular Science Magazine, July 2009
www.popsci.com
http://www.gizmag.com/hywind-floating-wind-turbine/
http://www.esolar.com/advantage.html
http://esolarpowergreen.com/
http://www.enviro.aero/Biofuels.aspx
http://www1.eere.energy.gov/biomass/abcs_biofuels.html
 http://www.eia.doe.gov/kids/energyfacts/sources/renewable/geothermal.html
 http://nextbigfuture.com/2008/10/calera-cement-process-details-and.html

نقشه‌ای که ابعاد ویرانی سرزمین در عراق، سوریه و ایران را نشان می‌دهد!

2 پاسخ

ابعاد گسترش کانون های تولید گرد و خاک واقعاً حیرت انگیز است!

       نقشه‌ای که ملاحظه‌ می‌کنید، پراکنش مکانی چشمه‌های تولید گرد و خاک را در منطقه‌ی بین‌النهرین در سال گذشته نشان می‌دهد؛ همان طور که آشکار است، برخی از این چشمه‌ها در کشورهایی چون ترکیه، عربستان، کویت، اردن و ایران قرار دارد. امّا اغلب این مراکز ناپایدار در عراق و سوریه مستقر هستند. ابعاد فاجعه هنگامی ملموس‌تر می‌شود که پراکنش و وسعت این چشمه‌های تولید گرد و خاک را با نقشه  سال 1368 مقایسه کنیم – در یادداشت قبلی – تا دریابیم که چه فاجعه‌ای در کشور همسایه‌ی غربی ما بعد از پایان جنگ تحمیلی ایشان بر علیه ایران رخ داده است!
     تو گویی واقعاً دست خدا صدا ندارد و خشم و آه میلیون‌ها ایرانی اینگونه سرذزمین عراق را به گرانیگاه عمده‌ی تولید گرد و خاک و ریزگرد بدل ساخته است!
     با این وجود نباید دست روی دست نهاد و همچنان نظاره‌گر این فاجعه‌ی کم‌نظیر محیط زیستی بود؛ چرا که بازخوردهای نامیمون آن، فقط به درون مرزهای عراق محدود نخواهد شد.

مهمترین حوزه های کانونی با رنگ قرمز مشخص شده است.

    به هر حال آنچه که از این پژوهش بدست می‌آید این است که:
 
•  رسوبات ريزدانه كف درياچه‌هاي محلي واقع در كشور عراق، رسوبات برجاي مانده در پيچانرودهاي خشك، كفه‌هاي رسي- سيلتي و نواحي بياباني واقع در كشورهاي منطقه  از جمله، منشاءهاي اصلي توليد گرد و غبار و شنهاي روان در اين منطقه به شمار مي‌آيند.
•    كانونهاي توليد گرد و خاك در عراق، سوريه، عربستان سعودي، مناطقي از ايران و جنوب تركيه به ترتيب از كانون‌هاي مهم و تاثيرگذار بر توفانهايي هستند كه  بر مناطق جنوبي و جنوبغربي ايران تأثير مي‌گذارند.
    مناطق واقع در بين النهرين از مناطق عمده مشاركت‌كننده در توليد گرد و غبار هستند.
•   فعاليت و تاثيرتوفان‌هاي گرد و غبار از اواخر زمستان 1384 ظاهر شده و در سال 1385 تقريبا فروكش كرده و مجددا در سال 1386 شدت يافته است.
•   شدت وقوع توفان‌ها و فراواني آنها در سال 1387 به اوج خود رسيده است (البته نتایج این تحقیق سال 1388 را پوشش نمی‌‌دهد، وگرنه به نظر می‌رسد، وخامت اوضاع همچنان روندی صعودی را طی می‌کند).
•   استان خوزستان و نواحي مرزي تا شهرايلام به ترتيب بيشترين تجربه وقوع توفان گرد و غبار در سال 1387 داشته اند
•   اوج فراواني توفان‌ها در انتهاي فصل بهار و تابستان بوده است.
• به نظر مي‌رسد مجموعه عوامل نظير تغيير اقليم و افزايش سرعت توفانها و به هم خوردن سطح خاكهاي حساس به فرسايش در اثر توفان‌هاي سالهاي اخير و تردد بيش از حد وسايل نقليه اعم از نظامي و غيرنظامي در كشور عراق و به طور كلي دخالتهاي غير مسئولانه انسان در طبيعت سبب شدت گرفتن توفانهاي گرد و غبار در منطقه شده است.
• در نتيجه لازم است اقدامات اساسي در قالب طرح‌هاي مقابله با بيابان‌زايي، كنترل فرسايش بادي در كانون‌هاي بحران به عمل آيد.

نقشه ها از مهندس نادر جلالی

    – پيشنهادات: 
–  با توجه به اهميت اين پديده و نقش آن در سلامتي و بهداشت مردم و همچنين خسارات اقتصادي و زيست محيطي كه به بخش عظيمي از كشور وارد مي‌کند، به منظور كنترل ، كاهش و حل اين مشكل موارد زير پيشنهاد ميشود:
•    بازديد از مناطق  منشاء و مناطق تحت تاثير و نمونه برداري از نهشتههاي منابع توليد گرد و غبار و بررسي  شرايط و اقداماتي كه منجر به بروز شرايط فعلي شدهاند و همچنين بررسي طرحهاي مورد نظر دولتهاي محلي، بررسي راهحلهاي ممكن و بالاخره كامل كردن اين مطالعات و ارایه گزارش نهايي
• ايجاد هماهنگيهاي لازم با وزارت خارجه براي برقراري ارتباطات علمي و ديپلماتيك لازم با كشورهاي ذيربط منطقه
• تشكيل يك ستاد براي پيشنهاد و هماهنگي پزوژههاي اجرايي لازم در كشورهاي ذيربط
•  اقدام براي ايجاد هماهنگيهاي لازم با معاونتهاي ذيربط وزات متبوع به منظور انجام اقدامات لازم براي اراضي كشاورزي و منابع طبيعي واقع در مناطق آسيب ديده
•    اخذ اعتبارات لازم در سازمانهاي بينالمللي از قبيل سازمان بهداشت جهاني، فائو، كنوانسيون بين‌المللي مقابله  با بيابان‌زايي و . . .

    مؤخره:
    اخیراً وزیر خارجه ایران در اجلاس سازمان ملل متحد به همین موضوع اشاره کرده و خواستار کمک‌های مالی و فنی سازمان‌های بین‌المللی ذیربط برای مهار بحران ریزگردها در منطقه شده است.
    امید که از این رخدادهای تلخ، تمامی مردم منطقه درس گرفته و دیگر به هیچ قیمتی آتش جنگ و تجاوز را بر شمیم صلح و دوستی ترجیح ندهند.

    در همین باره:

   – در باره این دو تصویر از قدیمی‌ترین پل معلق ایران بر روی کارون!

  – سابقه وقوع و منشاء توفان‌ها در جنوب غرب ایران – ۲

  – جنایت امروز صدام حسین در تهران!

  – خدمتی که خس و خاشاک به استاد کردوانی کرد!

  – سهم ایران در تشدید شتاب خطرناک بیابان‌زایی در عراق!

  – هشدار! آب فرات دوباره نصف شد؛ ترک‌ها مقصر هستند یا سوری‌ها؟

  – راهکارهایی برای برون رفت از کابوس غبارآلودگی آسمان آبی ایران

  – حرف‌ها را زده‌ایم؛ حالا هنگام عمل است!

  – طغیان خس و خاشاک امروز، نتیجه بی‌توجهی به هشدار تاریخی دیروز!

سابقه وقوع و منشاء توفان‌ها در جنوب غرب ايران – 2

12 پاسخ

چشمه های تولید گرد و خاک در گذشته

      در ادامه یادداشت قبلی، می‌کوشم تا به مهم‌ترین فرازهای پژوهش نادر جلالی اشاره کنم:
     توفان‌هاي گرد و غبار و ماسهاي همواره مناطق مختلفي از كره زمين و  كشورهاي منطقه و ايران را تحت تاثير قرار داده و مي‌دهند. دست کم از 3 دهه پیش تا امروز، توفان‌هايي در منطقه غرب و جنوبغرب ايران و نیز كشورهاي همسايه آن به وقوع پيوسته است و در مواردي هم، اين توفانها گرد و غبار و ماسه‌هاي مناطق مستعد را به همراه خود جابجا كرده است. ليكن شدت اين توفانها و غلطت مواد حمل شده در آنها به حدي كه در ماه‌هاي گذشته اتفاق افتاده نبوده است.

مناطق بحرانی در عراق

      وقوع اين توفان‌ها در دو سال گذشته زندگی مردم را در منطقه به طور جدي مختل و عرصه را حتا براي هرگونه فعاليت مفيد مردم تنگ كرده و شدت اين توفانها و تبعات آنها، نگراني‌هاي مردم و مسئولين را برانگيخته است. منطقه جنوب غرب كشور و همچنين خليج فارس، همواره توسط توفان‌هايي كه از جانب غرب و شمال‌غرب مي وزند، تهديد مي شوند.

        سابقه وقوع و منشاء توفان‌ها در جنوب غرب ايران : 
       آخرين واقعه توفان هاي گرد و غبار در منطقه جنوب غرب ايران و كشور عراق در بين سال هاي 1363 تا 1367 گزارش گرديده است (Wilkerson, 1991 ).
  زبانه هاي توفان ها در سال هاي فوق نيز مانند توفان هاي سال هاي اخير مناطق وسيعي از عراق و مرزهاي جنوب غرب كشور را تحت تاثير قرار داده بودند.  در مطالعات قبلي، 14 منشاء منفرد براي توفان‌هاي گرد و غبار در ناحيه عراق و مناطق مجاور مشخص شده‌اند. سوريه، عراق و غرب ايران و شمال صفحه عربستان، منشاء چهارده گانه توفان‌هاي منفرد گرد و غبارهاي گزارش شده‌اند.

آشکارسازی زبانه های توفان

    گفتنی آن که روش تحقيق در این مطالعه به شرح زیر بوده است:
•   تهيه تصاوير ماهواره‌اي سنجنده MODIS  چهارسال از 1384 تا 1387
•   تفسير چشمي تصاوير ماهواره‌اي با هدف شناسايي منشاء هاي نقطه‌اي توفان‌ها
•   تفسير چشمي تصاوير ماهواره‌اي با هدف شناسايي مناطق تحت تاثيرتوفان‌ها
•   طبقه‌بندي خودكار تصاوير (Clustering)  با هدف شناسايي مناطق تحت تاثيرتوفان‌ها
•   شناسايي مناطق تحت تاثير توفان‌ها به روش مدل سازي (محاسبه ضخامت نوري)
•   توليد نقشه اسقرار توفان‌هاي گرد و غبار براي سالهاي 1384، 1386 و 1387
•   تفسير نتايج و تعيين اهميت كانون هاي بحراني و تاثيرگذار بر مناطق مرزي ايران
                                                                               ادامه دارد …

در باره این دو تصویر از قدیمی‌ترین پل معلق ایران بر روی کارون!

13 پاسخ

پل سفید اهواز : آسمان آبی دیروز و غبار امروز ...

      اگر تهران را با میدان آزادی‌‌اش می‌شناسند، اگر همدان را با عمارت آشنای پورسینا به یاد می‌آورند؛ اگر اصفهان با میدان نقش جهان به جهان معرفی می‌شود و … بی‌شک یکی از شناسه‌های مشهور شهر اهواز نیز، پل معلق یا پل سفید این دیار است که بیش از 73 سال پیش و توسط  یک شرکت سوئدی بر روی پرآب‌ترین رود کشور – کارون – احداث شده و از آن سال به یکی از نمادهای خوزستان و ایران بدل شده است؛ به نحوی که بر پیشانی تارنمای رسمی شورای شهر اهواز نیز تصویری از همین پل جاخوش کرده است.

در کنار کارون و در چشم انداز پل سفید: بهار سال 1387

     این ها را گفتم تا یادآوری کنم که وقتی مردم خونگرم اهواز، تصاویر این پل را در هاله‌ای از گرد و غبار می‌بینند، تا چه اندازه می‌توانند دل‌آزرده و نگران و مغموم شوند.
در چهارمین روز از شهریور 88، یکی از پژوهشگران شاغل در مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری کشور – نادر جلالی –  به دفاع از نتایج و یافته‌های طرح پژوهشی خویش با عنوان: «بررسي منشاء و علل توفان‌هاي جنوب غرب و غرب كشور و مناطق تحت تاثير آنها» پرداخت.
      اینک حاصل آن یافته‌ها را که به همت دوست عزیزم، امیر سررشته‌داری به دستم رسیده است، در چند یادداشت تقدیم‌تان می‌دارم.
      جلالی، البته برای نشان دادن اهمیت موضوع، مطالب خود را با نمایش همان دو نمای مشهور از پل سفید اهواز شروع کرد، اما در ادامه به مطالب بسیار مهم‌تری اشاره کرد که شوک آن اگر بیشتر از دیدن تصویر غبارگرفته‌ی پل سفید بود!
                                                                                  ادامه دارد …

یک سخنرانی ناب برای آنها که از کلیشه‌ها بریده‌اند!

19 پاسخ

حامد بهشتی در باغ گیاه شناسی ملی ایران - 3 مرداد 88

      حامد بهشتی چند روزی مهمان ماست؛ او دانش‌آموخته‌ی دانشگاه آمریکایی بیروت و مشاور کمیته انرژی و محیط زیست پارلمان لبنان است.
     از او خواهش کرده‌ام تا پیش از خروجش از کشور، تجربیاتش را در زمینه‌ی استحصال انرژی خورشیدی و استفاده از ساز و کار CDM در اختیار هموطنان علاقه‌مندش قرار دهد.

عنوان جدیدترین سخنرانی وی در بیروت

     وی نیز با روی باز پذیرفت و قرار است رأس ساعت 9:30 صبح روز یکشنبه – 11 مرداد 1388 – در محل تالار اجتماعات مؤسسه متبوع به ایراد سخن بپردازد.
    بنابراین در همین جا از یکان یکان خوانندگان عزیز مهار بیابان‌زایی که علاقه و امکانش را دارند تا خود را به مؤسسه برسانند، دعوت می‌کنم تا در این سخنرانی/هم‌اندیشی متفاوت شرکت کنند.

امید که بتوان از امکانات پیمان کیوتو در کشور بهره برد.

      اطلاعات بیشتر را می‌توانید بر روی تارنمای انجمن اعضای هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع بازیابید.

آيا بيابان‌زايي را مي‌شود با احداث ديوار مهار كرد؟!

17 پاسخ

مسير 6 هزار كيلومتري پيشنهادي لارسن براي احداث ديوار از جيبوتي در شرق آفريقا تا موريتاني در غرب اين قاره - عكس از گوگل ارث

      دو روز پيش همايشي در آكسفورد برگزار شد با عنوان: کنفرانس فن‌آوری، سرگرمی، طراحی (TED) . همايشي كه مي‌توانست مانند صدها همايش ديگري باشد كه اين روزها در اقصي نقاط جهان برگزار شده و مي‌شود. اما به سبب ايراد يك سخنراني، نه تنها نام اين همايش، بلكه موضوع بيابان‌زايي به صدر خبرهاي علمي اغلب محافل و رسانه‌هاي مشهور جهان رسيد.

لابد بعد از احداث ديوار لارسن، اين كودكان سرخوشانه تر بازي خواهند كرد در موريتاني!

     ماجرا از اين قرار است كه يك مهندس معمار و جوان سوئدي به نام مگنوس لارسن ادعا كرده است كه مي‌تواند ديواري به طول شش هزار كيلومتر در حاشيه جنوبي صحراي آفريقا (موسوم به ساحل) احداث كند. ديواري كه به باور لارسن قادر است جلوي پيش‌روي بيابان را گرفته و به اصطلاح حركت آن را مهار كند. لابد پشت آن ديوار هم جايي به نام بهشت خواهد بود و آدم‌بزرگ‌ها و آدم‌كوچك‌ها سرخوش و شاد به بازي و تفريح خواهند پرداخت و تمام!
حيرت انگيز‌تر آن كه ظاهراً سخنان لارسن مورد توجه شركت‌كنندگان در همايش قرار گرفته (لابد به دليل بخش سرگرمي‌اش) و بازتاب گسترده‌اي هم در رسانه‌هاي بين‌المللي از جمله بي بي سي يافته است.

انعكاس خبر در سرويس جهاني بي بي سي

      سال‌ها پيش در ايران هم مي‌خواستند با برپايي قرارگاه‌هاي – به اصطلاح – بيابان‌زدايي، كمربند سبز به دور 32 ميليون هكتار بيابان كشور كشيده و بدين ترتيب اعلام كنند كه بيابان‌زايي تمام شد! غافل از اين كه بيابان‌زايي به معني پيش‌روي فيزيكي بيابان‌هاي طبيعي نيست. بيابان‌زايي؛ يعني تخريب سرزمين. و تخريب سرزمين در هر عرصه‌اي با هر فاصله‌اي از دريا، هر اقليمي و هر ارتفاعي ممكن است رخ دهد. به همين دليل است كه اينك رگه‌هاي بيابان‌زايي را مي‌شود در همدان، آذربايجان غربي، گلستان، تهران و … نيز مشاهده كرد.
      آمارها هم نشان مي‌دهند كه سهم سرزمين‌هاي متأثر از بيابان‌زايي، دست كم 9 برابر سرزمين‌هايي است كه به دليل حركت شن‌هاي روان از حيز انتفاع خارج شده‌اند. اينك حتا براي نخستين بار از دانش‌واژه‌ي «بيابان سبز» يا Green Desert ياد مي‌شود كه زاييده‌ي جنگل‌تراشي در آمازون است.
      با اين وجود، آيا شگفت‌انگيز نيست كه بخواهيم خطري بزرگ‌تر و مهيب‌تر را رها كرده و از موريتاني تا جيبوتي با احداث ديوار، آفريقا را به دو پاره‌ي شمالي و جنوبي تقسيم كنيم؟ آن هم با پول فقيرترين مردم جهان!

      تنها نكته‌ي مثبت اين خبر آن است كه انگار، همه جا آسمان همين رنگ است و نابخردي و هفت‌رنگي و ماكياولي در تمام دنيا دست بالا را دارد!

    در همين باره:
    روايت روزنامه همشهري را بخوانيد.

براي آنها كه از بيابان، فقط خار و خاشاك و گرد و غبارش را مي‌بينند!

11 پاسخ

بيابان ها بهترين عرصه براي استحصال انرژي لايزال خورشيدي هستند - عكس از خبرگزاري فرانسه

     همان طور كه پيش‌تر هم بارها اشاره كرده‌ام، هيچ صندوق ارزي، مانند بيابان‌ها نمي‌تواند براي ايرانيان پايدار، فربه و سرشار از رفاه و شوكت باشد. ليكن از آنجا كه اخيراً عده‌اي معلوم‌الحال عربي و غير عربي از نوع ريزگرد و ماسه و ريگ و خار و خاشاك امان آسمان و زمين ايران را بريده‌اند، ممكن است خداي ناكرده اين شبهه بوجود آيد كه بيابان‌ها چيزي جز «دشنام پست آفرينش» نيستند!
     از همين رو، خواندن اين خبر را كه حكايت از راه‌اندازي بزرگ‌ترين و حيرت‌انگيزترين نيروگاه خورشيدي جهان در قلب صحراي آفريقا است، به شدت توصيه مي‌كنم. نيروگاهي كه قرار است كليد اجرايي شدن سرمايه‌گذاري هنگفت 50 ميليارد يورويي اروپايي‌ها در صحراي آفريقا را بزند و نشان دهد كه عزم اتحاديه‌ي اروپا براي كاهش وابستگي به سوخت‌هاي فسيلي تا چه اندازه جدي است.
     فقط اميدوارم كه اين فرصت استثنايي را نيز مانند بقيه فرصت‌ها نسوزانيم و تا تنور داغ است، در انديشه‌ي بالفعل كردن كارمايه‌هاي بالقوه‌ي بيابان‌ها و كويرهاي خويش برآييم و البته ياد بگيريم كه:
    بد نگوييم به مهتاب اگر تب داريم!

ماجراي يك بحث شيرين طلبگي در باره برنامه‌ريزي فضايي (Spatial planning)

۱ پاسخ

عهدیه کالیراد

     عهديه كاليراد، يكي از پژوهشگران باسابقه و سختكوش بخش تحقيقات بيابان است كه مي‌كوشد تا ردپاي دانش خود را بر جاذبه‌هاي كويري و بياباني كشور نهاده و آنها را به زبان علمي و مبتني بر معيارهايي فني كمّي سازد. موضوعي كه تاكنون كمتر مورد توجه قرار گرفته است. چند روز پيش با او بحثي در باره‌ي دانش‌واژه‌ي Spatial planning  داشتم كه در ايران با عنوان برنامه‌ريزي فضايي از آن ياد مي‌شود؛ برگرداني كه شايد مانند خيلي از برگردان‌هاي ديگر نتواند حق مطالب را ادا كند.
    از او خواستم تا ماحصل ديدگاه ارزشمند و متفاوتش را به نظم درآورده و با خوانندگان گرامي مهار بيابان‌زايي به اشتراك نهد.
    او نيز اينك اين كار را انجام داده كه ضمن قدرداني از زحمتش، توجه شما را به روايت اين همكار عزيز از ماجراي جايگزيني «برنامه‌ريزي فضايي» جلب مي‌كنم؛ روايتي كه مي‌دانم براي خيلي‌ها از جمله اسد افلاكي دوست‌داشتني مي‌تواند تأمل‌برانگيز باشد!

بنام خالق زلالي آب و سادگي عشق

“Spatial (environmental) data can be used to explore conflicts, examine impacts and assist decision-making”

    اولين کلمه “بابا” بود … بزرگ‌تر شدم، مادرم گفت: “پدر” ولي من “بابا” را دوست داشتم، تمام احساسم بود.
    به من آموختند ساده و روان صحبت کن؛ چون، مي‌تواني تمامي احساست را با کلمات بيان کني. وقتي به کودکم مي‌گويم “دوستت دارم” او با  تمام وجود احساس مادرانه‌ي مرا درک مي‌کند.
    به کودکم آموختم مي‌تواند به آن کس که دوستش دارد، بگويد: “دوستت دارم”؛ او آموخت کلمات تنها بيان حروف در کنار هم نيست؛ بلکه کلمات آهنگ احساسي است که بايد ساده و روان بيان شود.
آموخت موجوديت يعني وجود و وجود يعني حسي پنهان.
    در کلاس درس وقتي اولين بار شنيدم: Spatial  ؛ دنبال فضايي مي‌گشتم تا آن را تجسم کنم. براي جمع‌آوري Spatial  data نمي‌دانستم کجاي فضا را جستجو کنم، باور کنيد نمي‌دانستم.
    نمي‌دانيد چقدر سخت است نداني کجايي؟ چه مي‌خواهي و سخت‌تر آن که چگونه بايد جواب بگويي؟!
    پاي صحبت سخنران که نشستم ديدم چقدر بيگانه‌ام، اشتباه نکنيد با انسان‌ها بيگانه نبودم، با کلمات نا آشنا بودم:
    “براي برنامه‌ريزي فضايي(spatial planning) بايد جمع آوري data داشته باشيم،option هاي مختلف را  بررسي کنيم بايد ………………”
    نمي‌دانم کلمات ساده‌ي خودمان، حجم زحمات تحصيلي و کاري ما را نشان نمي‌دهد؟ چرا به دنبال مغلوب‌کردن مخاطبين هستيم؟ چرا باور نداريم  کلمات بيگانه در زبان خودشان کلمات ساده‌اي هستند براي بيان احساس … آن هم بسيار ساده و روان.

چرا از ياد برده‌ايم “بابا” را
چرا روشنايي را در هاله مي‌پيچيم
چرا خودمان را با تمام سادگي باور نداريم

    استاد به کمک من شتافت تا مرا از اين گم گشتگي در فضا نجات دهد: Spatial را همان محيط معنا کن به بيان بسيار ساده ما به دنبال “اطلاعات محيطي” مي‌گرديم. محيطي که بايد آن را بشناسيم. چقدر ساده بود فهم اين کلمات به ظاهر بيگانه.
     رنج‌هاي بسيار کشيدند تا زبان فارسي را زنده بدارند و ما چه ساده فارسي سخن مي‌گوييم!

   مؤخره:
   – ديرگاهي نيست که براي انجام بسياري از بررسي‌ها و پروژه‌ها اين اصطلاح بکار مي‌رود:
”  آمایش سرزمین از منظر برنامه ریزی، در اصل نوعی برنامه ریزی فضایی است،  لیکن هر برنامه ریزی فضایی که یک یا چند ویژگی برشمرده را نداشته باشد، آمایشی نخواهد بود.
  با توجه به اینکه به طور عام آمایش سرزمین تنظیم رابطه بین انسان، فضا و فعالیت تعریف شده است، موضوع آمایش سرزمین در جامع ترین حالت آن ترکیبی از مقولات زیر خواهد بود:
•        رابطه انسان و فضا
•        رابطه انسان و فعالیت
•        رابطه فعالیت و فضا
•        رابطه فعالیت و انسان
•        رابطه فضا و فعالیت
•        رابطه فضا و انسان

    برای آگاهی بیشتر

آهنگ كوثر: سدها محيط زيست را خراب، بيماري‌ها را تشديد و مردم را بي‌خانمان مي‌سازند!

7 پاسخ

دكتر سيد آهنگ كوثر   

     سيد آهنگ كوثر را همه مي‌شناسيم؛ دانشمندي شناخته‌شده در مقياسي بين‌المللي و پيشگام در حوزه مديريت منابع آب در سرزمين‌هاي خشك جهان. روزنامه اعتماد امروز – 18 فروردين 1388 –  گفتگويي خواندني و به شدت تأمل‌برانگيز و صريح با ايشان به عنوان پدر دانش آبخوانداري در ايران و جهان انجام داده است؛ گفتگويي با عنوان: “ما در پي ايجاد يک آرمانشهر کويري هستيم” که مي‌دانم خشم آب‌سالاران طبيعت ستيز را در وزارت نيرو و شركت‌هاي مهندسين مشاور وابسته به آن – بيش از پيش – برخواهد انگيخت و به همان نسبت ارادت طرفداران محيط زيست و فرزانگان ايران دوست را جلب خواهد كرد.
    نگارنده هم به همين بهانه يادداشتي را به رشته تحرير درآورده و پرسيده است كه چرا آن گونه كه سزاوار بوده، به شگرد آبخوانداري توجه بايسته نشده است؟!

آبخوانداري ؛ گزينه‌‌اي خردمندانه براي مقابله با خشكسالي در ايران

    بيش از دو دهه از تجربه‌ي اجراي شگردهاي نوين دانش آبخوانداري در كشور مي‌گذارد. بيش از دو دهه است كه سيّد آهنگ كوثر و يارانش فرياد مي‌زنند و زنهار مي‌دهند: در كشوري كه ميانگين تبخير سالانه‌ي آن افزون بر 2 متر است، سزاوارانه‌ترين تمهيد مديريتي براي انباشت مطمئن و پايدار آب، استفاده از مخازن زيرزميني يا همان آبخوان‌هاي درشت‌دانه است. همان آبخوان‌هايي كه دست‌كم در وسعتي معادل 14 ميليون هكتار از خاك ايران‌زمين شناسايي شده و قابل دسترس هستند. آبخوان‌هايي كه ظرفيت نگهداري آنها به مراتب بيشتر از مجموع 94 سد مخزني بزرگ ساخته شده و 105 سد بزرگ در دست احداث كشور است. و همان آبخوان‌هايي كه به راحتي قادرند تا 4 ميليارد مترمكعب «هرزآب» كشور را به «آبي ناب و گوارا» بدل سازند. آبي كه نه نيش جان، كه نوش جان باشد و ديگر هيچ ايراني هموطني از نهيب سيل‌گونه‌ي آن نهراسد و به راستي نعمت باشد تا نقمت!
    پرسش اين است كه پس چرا همچنان ساخت سدهاي مخزني بايد در كشور دست بالا را داشته باشد؟ چرا سيل‌ها همچنان بايد سرمايه‌هاي آبي خاكي و انساني اين بوم و بر مقدس را در خود فرو برد؟ و چرا آبخوانداري آن گونه كه بايسته بود، هنوز نتوانسته است به جايگاه درخور خويش در سامانه‌ي اولويت‌هاي راهبردي مديريت آب كشور دست يابد؟
    آبخوانداري، به شهادت جوايز متعدد بين‌المللي كه تاكنون نصيب مبتكر ايراني‌اش كرده است و به شهادت ده‌ها دانشجو و علاقه‌مندي كه از كشورهاي مختلف جهان به سوي گربايگان فسا آمده و مي‌آيند تا در محضر استاد آهنگ كوثر از رموز اين شگرد ساده امّا كارساز و ارزان قيمت آگاه شوند؛ اين توانايي را دارد تا ضريب مقاومت كشور را در مواجهه با رخداد سيل‌هاي حادثه‌خيز و خشكسالي‌هاي درازمدت افزايش دهد. آبخوانداري مصداق بارز «فرآيند كشف و بومي‌كردن توانايي به منظور استفاده از ظرفيت¬هاي تاريخي (يعني ابزاري براي تحقق توسعه‌ي واقعي) تلقي مي‌شود» و از همين روست كه در آستانه‌ي هزاره‌ي سوّم ميلادي از سوي سازمان خواربار كشاورزي ملل متحد (فائو)، به عنوان راهي براي نجات 800 ميليون انسان گرسنه‌ي جهان از سوء تغذيه مورد تأييد قرار گرفته است؛ امّا شوربختانه همچنان آبخوانداري از كمبود اعتبار براي اجرايي شدنش در مناطق مستعد كشور رنج مي‌برد. آيا به نظر شما عجيب نيست كه همواره براي يافتن منابع مالي يك هزار ميليارد توماني اين پروژه با نفس تنگي روبرو مي‌شويم، امّا به راحتي حاضريم چندين برابر آن را در جبران خسارت‌هاي وارد آمده ناشي از سيل و خشكسالي به آسيب‌ديدگان بپردازيم؟
    راستي چرا براي دولت‌ها همچنان آموزش فنون ماهيگيري سخت‌تر از اهداي ماهي به شهروندان‌شان است؟! كافي است به ياد آوريم كه فقط در طول چهار سال 80-1377، خشكسالي بيش از 62 هزار ميليارد ريال (نزديك به 9 برابرِ هزينه‌ي مورد نياز براي آبخوانداري) به كشور خسارت زده است. و كافي است باز هم به ياد آوريم كه خسارت‌هاي سال گذشته ناشي از خشكسالي به كشور از مرز 13 ميليارد دلار هم گذشت!
    اميد كه سرانجام بتوان روزي را ديد كه ايرانيان با بهره‌گيري عملي از تجربيات آهنگ كوثر، دست‌مريزادي جانانه به اين پير عرصه‌ي منابع طبيعي كشور گفته و بدين‌ترتيب حرمتش را پاس دارند. چرا كه پاس حرمت كوثر، پاس حرمت دانش است.

بررسي علل تغيير كاربري غيراصولي اراضي كشاورزي

3 پاسخ

      به بهانه مطرح شدن و بررسي طرح مشهور به ارتقاء بهره‌وري بخش كشاورزي در مجلس شوراي اسلامي، روزنامه اطلاعات در يك گزارش دو قسمتي به اين موضوع پرداخته است. نگارنده در اين گزارش، افزون بر مشكلات طرح مزبور، به ديگر معضلات بخش كشاورزي اشاره كرده و چالش‌هاس سدسازي بي رويه را مورد توجه و تأكيد قرار داده است. مشروح اين گزارش و گفتگو را در صفحه 5 روزنامه اطلاعات روزهاي 16 و 17 فروردين 1388) مي‌توانيد ملاحظه كرده و پيگيري فرماييد.

 

    همچنين طرفداران طرح آبخوانداري و دكتر آهنگ كوثر عزيز مي‌توانند روز ۱۸ فروردين  صفحه محيط زيست روزنامه اعتماد را بخوانند كه حاصل سفري به شيراز و گفتگو با پدر آبخوانداري ايران است.

آیا خشکسالی در سال آبی پیش رو عقب‌نشینی می‌کند؟!

2 پاسخ

نتایج بررسی و تحلیل آخرین نقشه‌های مربوط به میزان ریزش‌های آسمانی کشور از آغاز مهر تا پایان اسفند ماه 1387 نشان می‌دهد که وضعیت بارندگی، نسبت به ماه گذشته و نیز میانگین دراز مدت 30 ساله بهبود یافته و وسعت رنگ قرمز (که نشان‌دهنده‌ی اوج بحران خشکسالی در کشور است)، به مراتب نسبت به ماه پیش از آن کاسته شده است. به نحوی که اینک می‌توان برای اولین بار در سال جاری لکه‌های پربارانی را در تبریز، ارومیه، لردگان، اقلید فارس و بیرجند (علاوه بر زاهدان و باهوکلات و یزد بیارجمند) ملاحظه کرد. همچنین در حالی که وضعیت بارندگی در نواحی شمالی استان‌های هرمزگان و بوشهر و نواحی جنوبی استان‌های کرمان و فارس اندکی بهبود یافته است، اما شرق استان هرمزگان بیشتر از ماه گذشته با فقر بارنگی مواجه شده، به نحوی که میزان نزولات این منطقه کمتر از 60 درصد میانگین 30 ساله‌ی آن بوده است. در حقیقت همچنان زیستمندان سواحل خلیج فارس به شدت از کمبود بارندگی در رنج هستند.همچنین وضعیت شهرستان ساوه در استان مرکزی نیز بسیار وخیم بوده و میزان بارندگی شش‌ماهه‌ی این شهرستان – که یکی از قطب‌های کشاورزی کشور محسوب می‌شود – کمتر از 60 درصد میانگین دراز مدت 30 ساله‌ی آن بوده است. رخداد نگران‌کننده‌ای که پس از سرمای بی‌سابقه‌ی سال گذشته و تخریب 100 درصد انارستان‌ها و باغ‌های زیتون ساوه، به نظر می‌رسد برای دومین سال پیاپی ادامه خواهد داشت.
با این وجود، آمارها نشان می‌دهد که ظاهراً میزان ریزش‌های آسمانی ایران در ماه اسفند توانسته باشد قدری از شدت خشکسالی بکاهد. روندی که با توجه به بارندگی‌های دهه‌ی نخست فروردین 1388 به نظر می‌رسد که ادامه خواهد داشت.

بارندگی اصفهان از مهر تا آخر اسفند 1387

بر روی نقشه ها کلیک کنید تا بزرگتر دیده شوند

در این میان، وضعیت استان اصفهان نیز بهبود یافته و دیگر هیچ نقطه‌ای از این استان با رنگ قرمز پررنگ علامت‌گذاری نشده است. هر چند همچنان، نواحی شمالی استان، به ویژه شهرستان‌های اردستان و کاشان از اقلیمی رؤیایی برخوردار بوده و میزان بارندگی آنها در شش‌ماه گذشته نسبت به میانگین 30 ساله در همین دوره‌ی مشابه، بیش از 60 درصد فزونی دارد.
بنابراین، شاید دل‌انگیزترین بیابان ایران را علاوه بر جازموریان، امسال بتوان در اردستان و کاشان و ریگ‌بلند و مرنجاب یافت و مورد بازدید قرار داد.
بار دیگر از دوست عزیزم، دکتر مرتضی خداقلی، از پژوهشگران سختکوش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان که به صورت مرتب و ماهانه این نقشه‌ها را در اختیار نگارنده قرار می‌دهند، قدردانی می‌کنم.