چند روز پیش دعوتنامه‌ای به دستم رسید که هم مرا حیران کرد و هم خوشحال! دعوتنامه از سوی دبیرخانه‌ی “نخستین همایش ملّی نقش روحانیت در توسعه پایدار” فرستاده شده و از نگارنده دعوت کرده بود تا به عنوان سخنران در این همایش یک روزه شرکت کند.
    این عبارت را در موتور مشهور گوگل جستجو کردم تا ببینم تاکنون چه تلاش‌هایی در این حوزه رخ داده است؟ حدسم درست بود، گوگل هیچ لینکی را نتوانست با موضوع روحانیت و توسعه‌ی پایدار بشناسد و معرفی کند.

    با این وجود به باورم این می‌تواند یک رخداد مثبت و بسیار مؤثر در حوزه‌ی فرهنگ‌سازی عامه نسبت به ملاحظات زیست‌پایدار باشد؛ ملاحظاتی که شوربختانه باید بپذیریم: اغلب در پای مصلحت‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، نظامی و حتا مذهبی ذبح شده و می‌شود.
    چنین است که نگارنده این دعوت را پذیرفته و روز یکشنبه آینده  – 22 آذر 1388 – عازم استان آذربایجان شرقی می‌شود تا در دیار خالق حیدربابا – شهریار ایران زمین – شهرستان میانه برخی از دریافت‌های خویش را با مخاطبان روحانی‌اش به اشتراک نهد.

    یادمان باشد که روزگاری نه‌چندان دور، این امام جمعه سمنان بود که وقتی اعتراض طرفداران محیط زیست را مبنی بر شکار بی‌رویه‌ی وحوش در پارک ملّی کویر شنیده بود، با تندی پاسخ داد: «شما کی هستید که می‌خواهید حلال خدا را حرام کنید؟» سخنی که سبب شد خسارت جبران ناپذیری در نخستین سال‌های انقلاب به تنوع‌زیستی کشور در حوزه‌ی جانوری  وارد آید.
    یادمان باشد: سخن مشهور و تاریخی امام جمعه ارومیه  که در پاسخ به ابراز نگرانی فراوان نسبت به خشک شدن دریاچه‌ی ارومیه، فرمودند: اگر درياچه‌ي اروميه خشك شود، مگر چه مي‌شود؟! 
   و باز یادمان باشد که همین اواخر، یک امام جمعه‌ی دیگر در استان گیلان با صدور فرمان مناقشه‌برانگیزش در مورد قتل درختان کهنسال به بهانه‌ی مبارزه با خرافه‌پرستی، چه خون دل‌ها که به طرفداران محیط زیست تزریق نکرد!

    در عوض و در آن سوی میدان، فرزانگان فرهیخته‌ای چون دکتر محقق داماد، سید قاسم یعقوبی (امام جمعه کاشمر) و سید محمد خاتمی هم وجود دارند که به سزاوارانه‌ترین شکل ممکن و با زبانی فاخر و مستدل از ملاحظات محیط زیستی دفاع کرده و دولت‌ها و حکومت‌ها را از تخریب طبیعت به بهانه‌ی رشد اقتصادی بیشر برحذر داشته و می‌دارند.

   امید است که اینک تلاش محمد درویش بتواند – در حد بضاعت اندکش – کفه‌ی ترازو را به نفع روحانیت سبزاندیش در حوزه‌های علمیه تغییر دهد.

هفته‌ی گذشته شخصاً به تالاب گندمان در قلب پرآب‌ترین استان ایران – چهارمحال و بختیاری – رفتم تا پس از یک ماه از نزدیک میزان خسارت‌های واردآمده بر این زیستگاه منحصر به فرد آبی خاکی را در اثر رخداد آتش‌سوزی دریابم. دودی سپید سرتاسر تالاب را همچنان فراگرفته بود؛ شناسه‌ای که اثبات می‌کرد: آتش نهفته در جان گندمان هنوز سوزان است و حیات را بی مهابا به سیخ کشیده و می‌کشد.

باید در گندمان باشید و بر روی بافت اسفنجی و کم‌نظیر این پهنه‌ی ناب – که بی شباهت به حرکت بر روی تشک خوشخواب نیست –  راه روید تا دریابید که از کدامین زیستگاه یگانه سخن می‌گویم. به جرأت می‌توان گفت: خاک گندمان یکی از سبک‌ترین و حاصلخیزترین خاک‌های شناخته شده در ایران است که یکی از بیشترین مقادیر کربن آلی را در خود ذخیره کرده است؛ ویژگی بارزی که اینک بلای جانش شده و روند مهار کامل آتش را به بارش باران و امّا و اگر کشانده است.
افزون بر آتش غم‌انگیز گندمان، خبرهایی که از آتش‌سوزی‌های متعدد در چند رویشگاه جنگلی و مرتعی کشور در طول هفته‌ی گذشته منتشر شد؛ سبب گردید تا خواب خوش طرفداران مواهب طبیعی وطن به کابوسی بس نگران‌کننده‌تر بدل شود. به خصوص وقتی بدانیم که حدود 93 درصد از خاک پهناور ایران‌زمین عاری از هر نوع رویشگاه جنگلی طبیعی و مصنوعی است.

اینک این تردید و پرسش جدی مطرح است که اگر پس از گذشت بیش از یک ماه، هنوز نتوانسته‌ایم آتش نهفته در گندمان را به طور کامل مهار سازیم؛ چگونه قادر خواهیم بود که در برابر رخدادهایی به مراتب خطرآفرین‌تر، به قدرت توان سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خود اتکا کرده و از تکرار فجایعی چون چرنوبیل هراس به دل راه ندهیم؟!
چنین است که به نظر می‌رسد، سازمان حفاظت محیط زیست کشور باید هر چه سریع‌تر نشان دهد که استعداد و توان پاسداری از مواهب ناب سرزمین مادری را چه در حوزه‌ی سخت‌افزاری و چه در حوزه‌ی نرم‌افزاری دارد و در چنان جایگاهی از نظر تقسیمات و سلسله مراتب اداری قرار گرفته که می‌تواند الزامات لازم برای تجهیز خود را در کوتاه‌ترین زمان ممکن فراهم سازد.
امید که مدیران و بدنه‌ی کارشناسی و تصمیم‌ساز سازمان حفاظت محیط زیست کشور خود بیش و پیش از هر شهروند ایرانی به عظمت مسئولیت خطیری که بر دوش گرفته‌اند، واقف شده و با خودباوری، دیگر اجزاء دولت و حکومت را به کرنش و تبعیت از قوانین حاکم بر طبیعت وطن وادارند.
ما همه منتظریم تا ببینیم چند تن از ایشان برای اجابت دعای باران چتر با خود می‌برند !
یادمان باشد:
کشوری می‌تواند از کیفیت زیست فرزندانش در چشم‌انداز آینده با آسودگی سخن گفته و برنامه‌ریزی کند که پیش از آن ثابت کرده باشد: آنچه که چیدمان توسعه در مملکت را مهندسی کرده و جانمایی می‌کند؛ تبعیت از هنجارها و آموزه‌های محیط زیستی است و نه پاسخ به نیازهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کوتاه مدت و یا چیرگی جزیره‌نگری در تبیین اولویت‌های منطقه‌ای و ملی. آرمانی که برای تحققش به اندامی ورزیده و چابک و در عین حال انعطاف‌پذیر در ساختار تشکیلاتی سازمان متولّی طبیعت ایران نیاز است.

توضیح: این یادداشت در سبزپرس هم منتشر شده است.