نه تنها در اردیبهشت ماه 16 درصد از غلظت خشکسالی در کل کشور نسبت به ماه پیش از آن کاسته شد، بلکه به جرأت می‌توان گفت که مردمان جلفا، سرخس، ماکو و خوی کمتر به یاد دارند اردیبهشتی چنین خیس و پرباران را … به نحوی که آمارهای برآمده از کوشش همکاران سختکوش اصفهانی‌ام، نشان می‌دهد، آنچه که در طول 8 ماهه‌ی مهر 1388 تا پایان اردیبهشت 1389 بر آسمان نیمه‌ی شمالی گربه‌ی ایران باریده است، بیش از 60 درصد میانگین بارشی است که در طول 30 ساله گذشته رخ داده است. به دیگر سخن، آسمان گویا به داد مدیریت سهل‌انگار حوضه‌ی آبخیز دریاچه‌ی ارومیه رسیده و با تمام قدرت خویش، هرآنچه در توان داشته بر سر و روی ارومیه‌ی تشنه باریده است … نعمتی که متأسفانه از زیستمندان شمال استان کرمان، جنوب یزد، شمال و مرکز سیستان، شرق و مرکز فارس و بسیاری از مناطق استان هرمزگان دریغ شده است. هرچند شاید مردم هیچ نقطه‌ای از کشور به اندازه‌ی مردمان شریف امیدیه خوزستان با چنین شوکی روبرو نشده و به یکباره با کاهش 86 درصدی بارندگی خویش مواجه نشده‌اند، رخدادی که مردمان پارس‌آباد مغان به صورت وارونه آن را درک کرده و میانگین بارندگی ماهانه‌شان بیش از 76 درصد رشد را نشان می‌دهد و دست آخر آن که مردمان اصفهان، بروجن و لردگان همچنان مرکزی‌ترین نواحی کشور را شامل می‌شوند که میزان بارندگی ماهانه‌شان بین 20 تا 45 درصد بیش از میانگین 30 ساله بوده است.
به رغم همه‌ی مهرورزی‌های بی‌منت آسمان، نباید فراموش کنیم که ایران‌زمین همچنان به دلیل کاهش چشمگیر ریزش‌های جامد و گرم‌شدن محسوس میانگین دمای هوا در سال آبی جاری، بیشتر از آن که از مواهب ترسالی، کبکش خروس بخواند، متأثر از خشکسالی مجبور به کابوس دیدن است!
اما جزییات دیگری هم از گزارش پایگاه مدیریت خشکسالی استان اصفهان قابل دریافت است که ضمن تشکر از دکتر مرتضی خداقلی عزیز، آنها را در مهار بیابان‌زایی انتشار می‌دهم:
پایش وضعیت خشکسالی ایران در سال آبی جاری (مهرماه 1388 تا پایان اردیبهشت‌ماه 1389)
پایش و تحلیل آخرین نقشه‌های خشکسالی تهیه شده توسط کارشناسان پایگاه خشکسالی اصفهان تا پایان اردیبهشت ماه 1389 نشان از کاهش مناطق مواجه با خشکسالی نسبت به ماه گذشته (پایان فروردین-ماه1389) دارد. مطابق بررسی‌های انجام گرفته، در 64 درصد از مساحت کشور بارش دریافتی کمتر از میانگین دراز مدت آن بوده است و در حقیقت خشکسالي خفيف تا بسيار شديد در این مناطق حاکم بوده است (نمودار شماره 1). بارش‌های قابل ملاحظه در اردیبهشت ماه باعث کاهش حدود 16 درصد سطح خشکسالی‌ها در مقایسه با ماه قبل شده است. به طور خلاصه وضعیت خشکسالی در ایران طی این مدت به شرح ذیل است:
خشکسالی بسیار شدید (کاهش بیش از 60 درصد از بارش نرمال) به طور پراکنده در شهرستان‌هایی مانند رفسنجان و شهربابک (استان کرمان) بروز یافته است. قسمت اعظم استان‌های فارس(داراب، فسا، شیراز، زرقان و سد درودزن)، هرمزگان(بندرعباس، بندر لنگه و جاسک)، نیمی از استان‌های خراسان جنوبی، کرمان (کرمان، سیرجان، انار و بافت)، یزد (بافق و یزد) و شهرستان‌های زهک، زابل و چابهار (سیستان و بلوچستان) شاهد خشکسالی شدید (کاهش 45 تا 60 درصد بارش نرمال) طی این مدت بوده‌اند.
کل استان بوشهر (بوشهر و کنگان)، نیمه جنوبی استان خراسان جنوبی (بیرجند)، قسمت اعظم استان یزد (طبس و رباط) و بخش‌های وسیعی از استان فارس (اقلید، آباده و لار) خشکسالی متوسط (کاهش 20 تا 45 درصد بارش نرمال) را طی این مدت پشت سر گذاشته‌اند.
اندکی بیش از یک چهارم ایران (4/25 درصد) در شرایط خشکسالی خفیف قرار گرفته است که این مناطق شامل کل استان قم، مناطقی از استان‌های خراسان رضوی، سمنان، قسمت‌هایی از استان های خوزستان، تهران، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، سیستان و بلوچستان و کرمان بوده است.
طی این بازه‌ی زمانی حدود 36 درصد کشور بارشی بیش از میانگین دراز مدت خود دریافت کرده است که نسبت به ماه قبل 16 درصد به سطح این مناطق در کشور افزوده شده است. در این رابطه مناطقی که افزایش تا 20 درصد از بارش نرمال داشته‌اند، شامل استان‌های خراسان شمالی، گرگان، بخش‌های وسیعی از استان‌های مازندران، خوزستان، ایلام، چهارمحال و بختیاری و نیمی از استان‌های تهران، مرکزی و سیستان و بلوچستان است.
در بخش‌هایی از استان‌های گیلان، قزوین، مرکزی، لرستان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، و چهارمحال و بختیاری افزایش 20 تا 45 درصد از بارش نرمال را شاهد بوده‌اند. ترسالی شدید در بخش¬های غربی و شمال غربی کشور در کل استان‌های زنجان و همدان، قسمت اعظم استان‌های اردبیل، آذربایجان غربی، کردستان، بخش‌هایی از استان کرمانشاه، گیلان و قزوین دیده می‌شود. افزایش بیش از 60 درصد بارش نرمال تنها در شهرستان‌های پارس‌آباد ( اردبیل)، سراب و جلفا (آذربایجان شرقی) و خوی و ماکو (آذربایجان غربی) قابل ملاحظه بوده است.
در نهایت امیدیه با حدود 84 درصد کاهش بارندگی و پارس‌آباد مغان با بیش از 76 درصد افزایش بارش نسبت به میانگین درازمدت به ترتیب کم‌باران و پرباران‌ترین نقاط کشور طی این مدت بوده‌اند.
مقایسه میزان بارش دریافتی استان‌های مختلف کشور نسبت به میانگین دراز مدت آن در بازه زمانی ابتدای مهر ماه تا پایان اردیبهشت ماه 1389 در نمودار 3 نشان داده شده است. این مقایسه که صرفاً بر اساس آمار ایستگاه‌های سینوپتیک و بصورت حسابی محاسبه شده است، تغییرات بسیار شدید میزان بارش دریافتی در استان‌های مختلف را نشان می‌دهد. استان قم (با دارا بودن تنها یک ایستگاه سینوپتیک) با کاهش حدود 43درصد نسبت به میانگین دراز مدت، خشک‌ترین استان و آذربایجان شرقی (تبریز، اهر، مراغه، سراب، میانه، مرند، جلفا، سهند) با حدود 47 درصد افزایش نسبت به میانگین درازمدت، پربارش‌ترین استان کشور بوده است. در مجموع میانگین حسابی آمار بارش ایستگاه‌های سینوپتیک کل کشور از ابتدای مهر تا پایان اردیبهشت ماه سال جاری معادل 316 میلی‌متر است که نسبت به آمار بلند مدت آن (303میلی‌متر) حدود 4 درصد افزایش داشته است.
نمودار های4 الی 7 تغییرات بارش را بصورت تجمعی و نیز به تفکیک ماهانه در بازه زمانی مهرماه 1388 تا پایان اردیبهشت‌ماه1389 در سطح کشور و استان اصفهان نشان می‌دهد. بر اساس داده‌های این نمودارها، به طور کلی در سطح کشور و تقریبا در استان اصفهان پاییزی مرطوب، زمستانی خشک و بهاری با بارش متوسط را تا کنون شاهد بوده‌ایم.
به طورکلی این نکته حایز اهمیت است که گرچه از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه 1388) تا پایان اردیبهشت ماه برخی از نقاط کشور بارشی بیش از میانگین دراز مدت دریافت کرده‌اند، ولی ارزیابی و تحليل وضعیت خشکسالی فقط محدود به وضعیت حال نیست، بلکه عواملي چون شرايط حاکم بر ميزان رطوبت خاک و ذخاير آب‌هاي سطحي و زير‌زميني سال قبل در تعيين ميزان شدت خشکسالي مؤثر هستند. همچنین معضل درجه حرارت و افزایش آن در سال جاری نسبت به سال قبل و کاهش ریزش‌های جامد حتا در مناطق مرتفع و کوهستانی، باعث افزایش تبخیر بارش‌های دریافتی و در نتیجه کاهش میزان رطوبت خاک ، منابع آب و ذخیره آب سدها به طور قابل توجهی می‌گردد. در مجموع اثرات مخربی که خشکسالی سال‌های 86 و 87 بر بسیاری از بخش‌های کشور داشته، همچنان به قوت خود باقی است.
وضعیت خشکسالی استان اصفهان تا پایان اردیبهشت ماه 1389
بررسی نقشه وضعیت خشکسالی استان تا پایان اردیبهشت ماه 1389نشان می‌دهد که درصد مناطقی با مجموع بارندگی کمتر از میانگین درازمدت به حدود 7/46 درصد می‌رسد که نسبت به ماه گذشته (پایان فروردین1389) 24درصد خشکسالی کاهش داشته است.
بررسی نقشه پایش خشکسالی استان نشان می دهد در هیچ یک از نقاط استان، بارش، بیش از 45 درصد کاهش نداشته است بنابراین خشکسالی بسیار شدید و شدید ملاحظه نمی گردد. در خاوری‌ترین نقاط استان (خوروبیابانک) و آران و کاشان در شمال استان، خشکسالی متوسط دیده می‌شود. قسمت¬های وسیعی از استان (42 درصد) در بخش‌های چوپانان، نطنز، میمه،گلپایگان، خوانسار و حنا در جنوب استان خشکسالی خفیف (کاهش کمتر از 20 درصد از بارش نرمال) دیده شد.
مساحت قابل توجهی از استان (3/48 درصد) شامل نواحی چادگان، فریدن و فریدونشهر (در غرب استان)، زرین شهر، ورزنه، شاهین شهر و مورچه‌خورت، تیران و نجف‌آباد تا پایان اردیبشهت ماه 1389 شاهد افزایش بارشی کمتر از 20 درصد از بارش نرمال بوده‌اند. شهرضا، دهاقان، مبارکه، فلاورجان، نایین، اردستان و
خمینی‌شهر طی این مدت افزایش بارشی در حدود 20 تا 45 درصد از بارش نرمال را تجربه کرده‌اند. افزایش 45 تا 60 درصد بارش نرمال صرفا در شهر اصفهان مشاهده شده است.
در نهایت خوروبیابانک با حدود 32 درصد کاهش بارندگی و اصفهان با 64 درصد افزایش بارش نسبت به میانگین درازمدت به ترتیب کم‌باران و پرباران‌ترین نقاط استان طی این مدت بوده‌اند.
در همین باره:
رد پای نقشه های خشکسالی ایران در این تارنما
